Kinh tế hợp tác góp động lực mạnh xây dựng nông thôn mới Gia Lai

Trước tháng 7/2025, tỉnh Gia Lai đã có 96/182 xã đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 52,7%; 159 thôn, làng được công nhận đạt chuẩn NTM, trong đó 128 làng đồng bào dân tộc thiểu số. Bình quân toàn tỉnh đạt 14,9 tiêu chí/xã. Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tiếp tục được đẩy mạnh với 430 sản phẩm đạt chuẩn, trong đó 67 sản phẩm 4 sao và 363 sản phẩm 3 sao.

Sức bật mới từ cây dừa

Hiện, toàn tỉnh có 773 HTX, với doanh thu bình quân đạt khoảng 3,3 tỷ đồng/HTX/năm, lãi bình quân 146 triệu đồng/HTX/năm. Ngoài ra, tỉnh có 2 liên hiệp HTX với 9 thành viên, và dự kiến đến cuối năm 2025 sẽ phát triển lên 5 liên hiệp HTX cùng 1.094 tổ hợp tác.

Thời gian qua, khu vực KTTT tỉnh Gia Lai tiếp tục phát triển ổn định, từng bước đổi mới mô hình tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động. Các HTX không chỉ hỗ trợ kinh tế hộ phát triển, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, mà còn tham gia tích cực vào xây dựng NTM, triển khai chương trình OCOP, cung ứng dịch vụ đầu vào và mở rộng ngành nghề sản xuất kinh doanh, khẳng định vai trò hạt nhân trong phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Là một trong những HTX năng động, sáng tạo của tỉnh, HTX Nông nghiệp Ngọc An (phường Hoài Nhơn) đã khẳng định vai trò tiên phong trong đổi mới phương thức sản xuất – kinh doanh, ứng dụng công nghệ hiện đại, và chuyển đổi số gắn với phát triển chuỗi giá trị nông sản bền vững.

Thành lập năm 2002, HTX hiện có 1.200 hộ thành viên, quản lý 218ha đất sản xuất, hoạt động đa lĩnh vực. Sau hai năm thành lập, HTX đã xây dựng kế hoạch phát triển nghề truyền thống sản xuất bánh tráng nước dừa, thúc đẩy sản phẩm mang đậm bản sắc địa phương.

Để nâng cao chất lượng và tạo niềm tin với người tiêu dùng, HTX đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời tập trung 200 hộ trồng thâm canh 4.000 cây dừa, từng bước hình thành vùng nguyên liệu sạch hướng tới được cấp mã số vùng trồng.

Giám đốc HTX Nguyễn Ngọc Nghiệp cho biết 4 năm sau khi thành lập, HTX đăng ký nhãn hiệu hàng hóa "Bánh tráng nước dừa Ngọc An" và đến 4 năm sau, sản phẩm đã có mặt tại hệ thống siêu thị Co.opmart. Để đáp ứng các yêu cầu khắt khe, HTX đầu tư bao bì, thiết kế đẹp mắt, minh bạch thông tin qua mã vạch truy xuất. Nhờ đó, sản phẩm đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành như Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Hà Nội, TP.HCM.

Tận dụng lợi thế nguồn nguyên liệu dồi dào, HTX tiếp tục mở rộng sản xuất dầu dừa tinh khiết bằng dây chuyền công nghệ hiện đại. Năm 2012–2013, HTX nhận tài trợ từ Dự án Sinh kế nông thôn bền vững của tỉnh Bình Định (cũ), liên kết hợp tác với Công ty TNHH Dầu dừa Pha Lê (TP.HCM) để triển khai dự án. Quy trình sản xuất được cơ giới hóa toàn diện, áp dụng công nghệ sấy – ép lạnh, giúp giữ nguyên dưỡng chất, giảm nhân công và chi phí.

Mỗi năm, hoạt động sản xuất kinh doanh từ dầu dừa tinh khiết mang lại doanh thu khoảng 3,5 tỷ đồng, trong đó 2,4 tỷ đồng đến từ việc bán 240.000 trái dừa tươi/năm cho xưởng sản xuất; riêng bánh tráng nước dừa đạt 2 tỷ đồng/năm. Nhờ tận dụng toàn bộ giá trị của cây dừa, HTX không chỉ nâng cao thu nhập cho thành viên mà còn góp phần phát triển ngành chế biến dừa địa phương, thúc đẩy kinh tế nông thôn theo hướng bền vững.

Nhờ những nỗ lực chuẩn hóa quy trình sản xuất, năm 2023, sản phẩm dầu dừa tinh khiết Ngọc An được chứng nhận OCOP, khẳng định chất lượng và vị thế thương hiệu địa phương trên thị trường, tạo cơ hội mở rộng thị trường, phát triển chuỗi giá trị liên kết.

Không chỉ chú trọng chất lượng sản phẩm, HTX còn tiên phong ứng dụng thương mại điện tử. Từ năm 2014, HTX xây dựng website riêng theo chương trình phát triển thương mại điện tử (TMĐT) của Sở Công Thương, mở ra kênh tiêu thụ mới, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường trong và ngoài tỉnh.

Ông Nghiệp chia sẻ: “Nếu không được hỗ trợ từ chương trình phát triển TMĐT, HTX khó có thể đạt bước tiến như hôm nay. Trở ngại lớn nhất trước đây là thiếu nhân lực có năng lực quản trị số”.

Nhờ đầu tư bài bản huấn luyện giúp nâng cao năng lực số cho đội ngũ nhân sự nhanh chóng làm chủ công nghệ, website của HTX không chỉ giới thiệu sản phẩm mà còn cung cấp dịch vụ cho thành viên như vật tư nông nghiệp, điện, tín dụng nội bộ, thủy lợi.

Việc chuyển đổi số đã mang lại bước ngoặt lớn cho HTX: doanh thu tăng từ 1,5 tỷ đồng/năm lên 3,9 tỷ đồng sau 1 năm, và 4,6 tỷ đồng sau 2 năm, trong đó bán hàng qua TMĐT chiếm hơn 70% doanh số, thanh toán chủ yếu bằng chuyển khoản. HTX cũng chủ động liên kết tiêu thụ sản phẩm qua các công ty du lịch, siêu thị, nhà sách, bến xe.

Song song đó, với sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh, HTX thường xuyên tổ chức đào tạo cán bộ nâng cao kỹ năng quản trị số, tham gia hội chợ nông sản, làng nghề truyền thống, qua đó đưa sản phẩm đến với các hệ thống siêu thị lớn như Vinatex Kon Tum, Vinatex Pleiku, Chi nhánh Cty CP Gia Lai CTC tại Quảng Nam (cũ).

Với hướng đi đúng đắn, HTX Ngọc An đã trở thành điểm sáng trong phát triển KTTT, không chỉ nâng cao đời sống thành viên mà còn góp phần hoàn thành các tiêu chí về tổ chức sản xuất, OCOP, ứng dụng công nghệ và TMĐT trong chương trình xây dựng NTM của địa phương.

HTX cựu chiến binh chung sức xây dựng NTM

Bên cạnh các mô hình HTX khác, năm 2018, HTX Nông Công thương An Nhơn (phường An Nhơn) là mô hình hợp tác đặc biệt khi 35 thành viên sáng lập đều là cựu chiến binh (CCB). Với phương châm “cùng nhau lao động, cùng nhau hưởng thành quả”, các thành viên đã góp gần 1 tỷ đồng thuê 6.000m2 đất để tổ chức sản xuất, phát triển các sản phẩm chủ lực gồm trồng mai cảnh, nuôi gà và sản xuất tinh dầu sả.

Các HTX là “mắt xích” quan trọng trong thay đổi diện mạo khu vực nông thôn tại địa phương.

Hiện nay, HTX đã có gần 80 lao động, trong đó 60 lao động nữ là người dân địa phương và con em CCB. Nhờ tinh thần đoàn kết và mô hình sản xuất phù hợp, bình quân mỗi năm HTX đạt lợi nhuận từ 400 triệu đồng trở lên.

Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc HTX chia sẻ: “Chúng tôi nhận thấy nếu làm ăn riêng lẻ thì hiệu quả không cao. HTX giúp tập hợp sức mạnh, hỗ trợ nhau cùng phát triển kinh tế, cải thiện đời sống”.

Nhận thấy tiềm năng của cây sả, năm 2019, HTX đầu tư thêm 500 triệu đồng thuê 5ha đất để mở cơ sở chưng cất tinh dầu sả. Ngoài sản lượng do HTX tự trồng, cơ sở còn thu mua nguyên liệu của người dân trong vùng, giúp mở rộng liên kết sản xuất và nâng cao thu nhập cho bà con. Dự kiến thời gian tới, HTX sẽ mở rộng quy mô cơ sở do “cung không đủ cầu”.

Nhờ chú trọng chất lượng và đầu tư công nghệ, một số sản phẩm của HTX đã được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh, như phân hữu cơ vi sinh trong hai năm 2016 và 2018 và tinh dầu sả năm 2022. Đặc biệt, sản phẩm tinh dầu sả nguyên chất (sả Java) được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh năm 2021, khẳng định vị thế thương hiệu địa phương trên thị trường.

Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, HTX còn tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 11 lao động là con em hội viên CCB, với thu nhập trung bình 5 triệu đồng/người/tháng.

CCB Nguyễn Văn Bê, thành viên HTX chia sẻ: “Tham gia HTX, sản phẩm mai của tôi có đầu ra ổn định, lại có thêm việc chăm sóc mai tại HTX để tăng thu nhập, mỗi ngày công của thành viên chăm sóc cây mai cũng rơi vào 200.000 đồng/ngày”.

Song hành cùng phát triển kinh tế, HTX còn tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng và an sinh xã hội. Hằng năm, HTX hỗ trợ Hội CCB trên địa bàn 10 triệu đồng làm quỹ giúp hội viên khó khăn vay vốn phát triển kinh tế; đồng thời trao quà cho CCB có hoàn cảnh khó khăn vào dịp Tết và Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7).

Theo đánh giá của Phó Chủ tịch Hội CCB thị xã An Nhơn (cũ), đây là HTX CCB đầu tiên của tỉnh, mô hình hoạt động hiệu quả, không chỉ giúp hội viên phát triển sản xuất mà còn làm “cầu nối” giữa thị trường và người dân, tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm địa phương. Mô hình này thể hiện rõ vai trò của HTX trong nâng cao đời sống người dân và góp phần thúc đẩy xây dựng NTM tại địa phương.

Hướng tới NTM nâng cao, kiểu mẫu

Thành công của các HTX tại Gia Lai trong thời gian qua là minh chứng rõ nét cho sự chỉ đạo sát sao và đồng hành hiệu quả của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Gia Lai. Với vai trò “bà đỡ”, hệ thống Liên minh HTX đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản trị số, mở rộng liên kết chuỗi giá trị và thúc đẩy phát triển bền vững ở khu vực nông thôn.

Không dừng lại ở hỗ trợ đào tạo, tư vấn, tập huấn và xúc tiến thương mại, Liên minh HTX Việt Nam còn phối hợp với Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường triển khai đồng bộ nhiều chương trình như tập huấn phát triển thị trường, hướng dẫn truy xuất nguồn gốc, xúc tiến thương mại và truyền thông sản phẩm OCOP chất lượng cao.

Những hoạt động này không chỉ giúp nâng tầm thương hiệu nông sản địa phương mà còn thúc đẩy chuyển đổi nhận thức trong xây dựng NTM, hướng tới mô hình NTM thông minh giai đoạn 2021–2025.

Thực hiện mục tiêu chung, tỉnh Gia Lai đã đề ra kế hoạch củng cố, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực KTTT, lấy HTX làm nòng cốt. Tỉnh khuyến khích các HTX mở rộng thành viên, tăng vốn góp, đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp, phát triển các mô hình HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và HTX kiểu mới gắn với du lịch, vùng nguyên liệu, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đến năm 2026, Gia Lai phấn đấu có khoảng 800 HTX với hơn 300.000 thành viên, doanh thu bình quân đạt 3,4 tỷ đồng/HTX/năm; thu nhập lao động thường xuyên đạt khoảng 51 triệu đồng/năm. Tỷ lệ cán bộ quản lý HTX có trình độ cao đẳng, đại học đạt tối thiểu 37%; ít nhất 15% HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và khoảng 35% HTX có liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị.

Từ chuyển đổi sang TMĐT đến phát triển các mô hình HTX CCB, diện mạo nông thôn Gia Lai hôm nay đang thay đổi mạnh mẽ. Không chỉ là hạ tầng khang trang, mà là sức bật mới từ những HTX năng động, sáng tạo – minh chứng cho vai trò trung tâm của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam trong hành trình kiến tạo NTM bền vững.

Vũ Hương