Yếu tố then chốt giúp gia tăng giá trị kinh tế nhờ trồng dâu nuôi tằm

Thời gian này, đi dọc bờ sông Hồng qua các thôn Cổ Phúc, Thành Thịnh, Báo Đáp (xã Trấn Yên) đâu đâu cũng thấy bãi dâu xanh mướt.

Áp dụng khoa học - kỹ thuật

Gia đình chị Nguyễn Thị Phương, thôn Báo Đáp trồng 18 sào dâu (6.480m2) lấy lá nuôi tằm. Trước đây, gia đình chị nuôi tằm theo phương pháp cũ mất nhiều thời gian, sản lượng lại thấp. Từ năm 2021, chị Phương áp dụng khoa học - kỹ thuật vào thâm canh cây dâu và nuôi tằm trên khay trượt, sử dụng né gỗ ô vuông đã giúp giảm công lao động, giảm tình trạng kén đôi và bán được giá cao.

“Trước kia, chúng tôi nuôi tằm chủ yếu trên sàn nhà nên tốn nhiều diện tích, công lao động và tằm dễ bị bệnh. Mỗi năm chỉ thu về khoảng 60 - 70 triệu đồng. Hiện nay, áp dụng khay trượt giúp gia đình giảm công lao động, tằm ít bệnh mà năng suất kén cao, vòng tằm tăng lên. Một lứa tằm trước đây chỉ nuôi được khoảng 70kg, hiện nay tăng lên 140kg; thu nhập tăng gấp đôi, đạt khoảng 150 triệu đồng”, chị Phương phấn khởi nói.

Người dân địa phương cho biết, nuôi tằm kiểu cũ phải trải qua các công đoạn từ lúc ấp tằm trứng cho tới lúc tằm lớn và thu kén trong thời gian 21 ngày. Với kiểu nuôi này, cứ cách 1-2 giờ đồng hồ lại phải dọn vệ sinh, thay tằm sang nong khác; cách 3 giờ đồng hồ phải cho tằm ăn một lượt. Riêng việc hái lá dâu đã mất gần 2 - 3 lao động trong nhiều giờ mới đủ cho tằm ăn. Các công đoạn đều vất vả, tất bật, khiến nghề trồng dâu nuôi tằm chưa có triển vọng.

Tuy nhiên, mọi khó khăn đã được giải quyết khi những năm gần đây, các hộ nuôi tằm tích cực tham gia những lớp tập huấn khoa học kỹ thuật của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh, và trực tiếp áp dụng phương pháp được học vào nhà mình đã mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Đồng thời áp dụng nuôi tằm con 2 giai đoạn và nuôi tằm lớn trên khay trượt. Mô hình này tiết kiệm được 30% diện tích làm nhà tằm, giảm công chăm sóc, nuôi tằm, điều chỉnh được tiểu khí hậu trong nhà nuôi tằm, như hạn chế tình trạng nồm ẩm vụ xuân, tưới được nước lên nền nhà tằm khi thời tiết nóng.

Theo chị Nguyễn Thị Hồng Lê, thôn Thành Thịnh, trước đây, khi chưa có nhà nuôi tằm con, việc nuôi tằm cả hai giai đoạn (nuôi tằm từ trứng cho đến thu kén) khiến nhiều hộ thất thu. Từ khi áp dụng kỹ thuật và có bí quyết nuôi tằm từ tuổi 1 đến tuổi 3, chị Lê đã cung ứng cho các hộ nuôi tằm lớn từ tuổi 4, các hộ chỉ nuôi thêm vài tuần là tằm chín, lên né.

Đặc biệt, việc sử dụng thuốc sát trùng, máy sưởi, điều hòa để điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm đã giúp tỷ lệ tằm sống cao. Mỗi năm, gia đình chị xuất bán 400 vòng tằm, cung cấp cho người dân trong và ngoài tỉnh, mang về nguồn thu gần 1 tỷ đồng.

Ông Đỗ Minh Huấn, Chủ tịch UBND xã Trấn Yên cho biết, trong 6 tháng đầu năm, các hộ nuôi tằm đã thực hiện nuôi trên 38.085 vòng tằm, sản lượng kén tằm đạt 647,4 tấn (năng suất bình quân 17 kg kén/vòng tằm). Giá kén tằm (kén trắng) dao động từ 150.000 - 210.000 đồng/kg kén loại A, mang về doanh thu trên 100 tỷ đồng.

Liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị

Bên cạnh việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, Trấn Yên còn hình thành HTX, tổ hợp tác (THT), tạo sự liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Trước đây, do tình hình thị trường, dịch bệnh nên giá kén tằm có năm cao, năm thấp. Sản phẩm kén làm ra trước đây chủ yếu do tư thương đến thu mua nên giá không ổn định, nhiều khi còn bị ép giá. Các HTX, THT chính là các đầu mối trung gian kết nối giữa hộ nông dân với doanh nghiệp trong thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Nhờ liên kết giữa HTX với công ty, toàn bộ kén tằm của các hộ dân được thu mua, giá cả thu mua cũng ổn định hơn so với tư thương.

Bà Nguyễn Thị Tâm, người đã gắn bó với nghề trồng dâu nuôi tằm lâu năm ở thôn Báo Đáp cho biết, bà và các hộ dân trong thôn đã tham gia vào HTX trồng dâu nuôi tằm, HTX cung ứng giống tằm, sau đó thu mua toàn bộ sản phẩm với giá cao, ổn định để bán cho nhà máy sản xuất.

“Tôi và hàng trăm hộ dân địa phương rất yên tâm mở rộng diện tích sản xuất”, bà Tâm phấn khởi nói.

Theo đại diện Liên minh HTX tỉnh Lào Cai, các HTX đã phát huy được vai trò tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho nông dân, ứng dụng có hiệu quả các tiến bộ kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất, nhất là đã thực hiện tốt việc liên doanh, liên kết, bảo đảm đầu ra ổn định cho nông sản. Qua đó, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, xóa đói, giảm nghèo và làm thay đổi căn bản đời sống của người dân.

Nuôi tằm lấy kén mang lại thu nhập cao cho người dân Trấn Yên.

Ông Đỗ Minh Huấn, Chủ tịch UBND xã cho biết: Trấn Yên là địa phương có diện tích cây dâu lớn nhất tỉnh với trên 700 ha, trong đó diện tích trồng mới từ đầu năm đến nay hơn 57 ha/45 ha, bằng 127,6% so với kế hoạch; có trên 1.085 hộ trồng dâu, nuôi tằm; 6 HTX, 79 THT với 617 thành viên đang hoạt động trong lĩnh vực trồng dâu nuôi tằm. Trên địa bàn xã có 17 cơ sở nuôi tằm con tập trung và 1.064 hộ có nhà nuôi tằm lớn.

Hiệu quả kinh tế cao

Ban lãnh đạo xã Trấn Yên nhận xét, mô hình trồng dâu nuôi tằm sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với hình thức tổ chức sản xuất phù hợp đã góp phần tạo sự chuyển biến trong tư duy và cách thức tổ chức sản xuất, mang lại hiệu quả cao cho người dân.

Trước khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, Trấn Yên là một trong những huyện có tỷ lệ hộ nghèo cao, đời sống nhân dân vùng sâu, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên công tác giảm nghèo đã đạt những kết quả ngoài mong đợi nhờ những mô hình kinh tế hiệu quả, trong đó nổi bật nhất là trồng dâu nuôi tằm.

Theo thống kê trước 1/7/2025 của huyện Trấn Yên cũ, từ 955 hộ nghèo cuối năm 2021 đến cuối năm 2024 đã giảm còn 235 hộ, giảm 2,98%, trung bình giảm 0,99%/năm; tỷ lệ hộ cận nghèo đến cuối năm 2024 giảm còn 439 hộ, giảm 2,57%, trung bình giảm 0,86%/năm.

Với mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả nghề trồng dâu, nuôi tằm, xã Trấn Yên đang chỉ đạo các thôn tập trung hỗ trợ nông dân mở rộng vùng nguyên liệu, áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng, sản lượng lá dâu và kén tằm.

Bên cạnh đó, phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh tuyên truyền, hướng dẫn thành lập các HTX, THT trồng dâu nuôi tằm, mở rộng chuỗi liên kết. Đây sẽ là tiền đề vững chắc để mở rộng vùng nguyên liệu, đưa nghề trồng dâu nuôi tằm phát huy hiệu quả cao nhất, mang lại cuộc sống ấm no, sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Theo các chuyên gia, nếu triển khai đúng hướng, dâu tằm có thể trở thành cây trồng mũi nhọn giúp nâng cao thu nhập không chỉ cho nông dân Trấn Yên, mà còn cho nhiều địa phương ở tỉnh Lào Cai, thay thế một số cây trồng kém hiệu quả. Tuy nhiên, để đảm bảo sự bền vững, các HTX cần chú trọng quy hoạch vùng trồng, ứng dụng công nghệ bảo quản và chế biến, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ, tránh phụ thuộc vào một số ít đầu mối.

Mới đây, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh vừa tổ chức lớp đào tạo, tập huấn nhân rộng mô hình trồng dâu, nuôi tằm năm 2025, nhằm chuyển giao kỹ thuật cho người dân tại các xã có điều kiện thuận lợi phát triển nghề, góp phần hình thành vùng sản xuất tập trung và nâng cao thu nhập bền vững.

Tham gia lớp tập huấn có 30 học viên đến từ các xã Bảo Hà, Bảo Yên và Phúc Khánh, là những hộ dân, tổ nhóm, HTX, tổ khuyến nông cộng đồng, trưởng thôn, bản… chưa từng tham gia mô hình, dự án nhưng có các điều kiện thuận lợi về kinh tế, đất đai và nhân lực để phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm tại địa phương.

Đây cũng là bước chuẩn bị nhân lực quan trọng cho việc mở rộng vùng nguyên liệu và kết nối với doanh nghiệp trong thời gian tới.

Giang Nguyễn