5 năm EVFTA có hiệu lực: Thương mại Việt Nam - EU tích lũy gần 300 tỷ USD

Tăng trưởng thương mại lũy kế gần 300 tỷ USD sau 5 năm

Được ký kết vào ngày 30/6/2019 và chính thức có hiệu lực với Việt Nam từ ngày 1/8/2020, EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển.

Hiệp định đã xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu giữa hai bên. Phần thuế còn lại lên tới 99% sẽ được gỡ bỏ dần theo lộ trình trong những năm tới.

Không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm thuế quan, EVFTA còn mở rộng quyền tiếp cận thị trường, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, và thúc đẩy minh bạch hóa trong hệ thống quy định. Tất cả những điều kiện này nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp hai bên tận dụng tối đa cơ hội thương mại.

Bên cạnh tác động kinh tế trực tiếp, EVFTA còn là chất xúc tác cho sự hòa hợp lâu dài về giá trị và tiêu chuẩn giữa Việt Nam và EU, một yếu tố mà Chủ tịch EuroCham, ông Bruno Jaspaert khẳng định là then chốt cho thành công của Hiệp định EVFTA.

“Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng và các tuyên bố áp thuế đơn phương liên tục xuất hiện, EVFTA nổi lên như một biểu tượng của niềm tin và tinh thần hợp tác. Ngày 1/8/2025 không chỉ đánh dấu tròn 5 năm hiệp định có hiệu lực, mà còn là thời điểm mang tính bước ngoặt trong cục diện thương mại toàn cầu” - ông Bruno Jaspaert nhận định.

Đáng chú ý, theo lãnh đạo EuroCham, trong bối cảnh Hoa Kỳ thay đổi chính sách thuế quan, Hiệp định EVFTA lại mang đến sự rõ ràng và ổn định hiếm hoi. Những điều khoản minh bạch và cam kết chung giữa Việt Nam và EU cho thấy: Sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở chính là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài.

Thực tế, kể từ khi được triển khai, EVFTA đã góp phần thúc đẩy thương mại EU - Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ. Theo số liệu sơ bộ từ Cục Thống kê Việt Nam, chỉ trong vòng chưa đầy 5 năm, từ tháng 8/2020 đến tháng 5/2025, kim ngạch thương mại song phương đã đạt 298 tỷ USD.

Con số này chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại tích lũy giữa hai bên (815 tỷ USD) trong hơn 30 năm hợp tác giao thương kể từ 1995 - một minh chứng rõ ràng cho vai trò xúc tác của EVFTA trong việc mở rộng thị trường và làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác kinh tế song phương.

Kết quả này đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại hàng đầu của EU tại ASEAN và đối tác lớn thứ 16 trên toàn cầu. Các mặt hàng xuất khẩu sang châu Âu đa dạng từ điện tử, dệt may, nội thất cho đến nông sản.

Ở chiều ngược lại, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba và là nguồn nhập khẩu lớn thứ tư của Việt Nam, cung cấp các sản phẩm chiến lược như máy móc công nghệ cao, phương tiện vận tải, dược phẩm và công nghệ xanh.

Với EVFTA, không chỉ các tập đoàn lớn được hưởng lợi mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) cũng đang khai thác tốt các ưu đãi từ hiệp định. Tỷ lệ doanh nghiệp xem cắt giảm thuế quan là lợi thế then chốt đã tăng vọt từ 29% trong quý II/2024 lên 61% trong cùng kỳ năm nay. Trong đó, một số doanh nghiệp đã có thể định lượng lợi nhuận trực tiếp từ EVFTA, mức tăng trung bình được ghi nhận vào lợi nhuận ròng là 8,7% - với một số doanh nghiệp báo cáo con số ấn tượng lên tới 25%.

Quy tắc xuất xứ - vấn đề then chốt trong thực thi EVFTA

Cũng theo lãnh đạo EuroCham, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phân mảnh, EVFTA trở thành một hình mẫu hợp tác dựa trên luật lệ, giá trị chung và tầm nhìn phát triển dài hạn.

Không chỉ dừng lại ở các ưu đãi thuế quan, EVFTA còn là chìa khóa giúp doanh nghiệp châu Âu tiếp cận tốt hơn thị trường nội địa đang phát triển nhanh chóng của Việt Nam - từ cơ hội đầu tư FDI được hưởng nhiều chính sách ưu đãi đến hợp tác trong các dự án hợp tác công tư (PPP).

Với quy mô dân số 100 triệu người và lực lượng lao động hơn 55 triệu người, Việt Nam đang dần trở thành một hệ sinh thái chiến lược cho các doanh nghiệp châu Âu hội nhập sâu hơn vào các chuỗi cung ứng mới và mở rộng thị trường dài hạn, tập trung vào các lĩnh vực: Nông nghiệp bền vững, chuyển đổi số và năng lượng xanh...

Dù vậy, theo EuroCham, một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA hiện nay là quy tắc xuất xứ - yếu tố then chốt để doanh nghiệp có thể tiếp cận các ưu đãi thuế quan.

Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet nhận định: “Tại thời điểm này, định nghĩa chính xác về các yêu cầu mới do Hoa Kỳ áp đặt đối với khái niệm hàng hóa ‘trung chuyển’ vẫn còn chưa rõ ràng. Sự mơ hồ này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc áp dụng quy tắc xuất xứ trong EVFTA - đặc biệt khi nguyên liệu nhập khẩu được sử dụng trong quá trình sản xuất tại Việt Nam".

Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp, Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đã trở thành công cụ không thể thiếu giúp doanh nghiệp đảm bảo tuân thủ quy định, tận dụng ưu đãi thuế quan và xây dựng niềm tin với đối tác quốc tế. Hiện có tới 56% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nộp chứng từ C/O định kỳ hằng tháng - một tỷ lệ cho thấy tầm quan trọng ngày càng lớn của công cụ này trong hoạt động xuất khẩu.

Chỉ riêng trong năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu C/O ưu đãi - tương đương giá trị xuất khẩu trên 100 tỷ USD. So với năm 2023, con số này tăng 18% về lượng và 28% về giá trị, chiếm khoảng 28% tổng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có hiệp định FTA. Đáng chú ý, xuất khẩu sang EU trong cùng năm đã đạt mức cao nhất từ trước đến nay, với 51,7 tỷ USD - tăng trưởng 18,4% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh rõ xu hướng tận dụng hiệu quả EVFTA trong thương mại song phương.

Từ tháng 5 năm 2025, Việt Nam đã tập trung hóa quy trình cấp C/O và đang hướng đến xây dựng một nền tảng kỹ thuật số quốc gia để thúc đẩy hơn nữa dòng chảy thương mại. Dù một số doanh nghiệp đã nhận được C/O trong vòng chưa đầy 24 giờ, nhiều đơn vị khác vẫn phải chờ đợi hơn một tuần, gây tắc nghẽn dòng vốn và chậm tiến độ giao hàng.

Trước thực trạng này, các doanh nghiệp châu Âu kêu gọi cải thiện thủ tục theo hướng minh bạch, đơn giản và hiệu quả hơn như việc triển khai cơ chế đăng ký điện tử và cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ. Những đổi mới này không chỉ giúp tháo gỡ các điểm nghẽn hiện tại mà còn củng cố niềm tin vào hiệu quả lâu dài của EVFTA.

“Sau năm năm, EVFTA đã chứng minh đây là một khuôn khổ hợp tác hiệu quả" - Đại sứ EU Julien Guerrier nhấn mạnh, đồng thời cho biết, Hiệp định đã củng cố lòng tin, thúc đẩy thương mại và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía. Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu biến động không ngừng, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. EU vẫn cam kết song hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng.”

Sách Trắng 2025 của EuroCham có viết: Việc triển khai EVFTA một cách hiệu quả không chỉ đơn thuần là đáp ứng các cam kết đã ký - mà còn là chất xúc tác cho cải cách toàn diện hơn, góp phần mở rộng thị trường và tang cường khả năng phục hồi dài hạn cho cả hai nền kinh tế.

Ngay từ giai đoạn đàm phán, EuroCham đã sát cánh cùng Chính phủ Việt Nam và Liên minh Châu Âu để định hình một hiệp định tham vọng nhưng đồng thời thiết thực. Cho đến nay, EuroCham tiếp tục đóng vai trò là cầu nối thúc đẩy các giá trị cốt lõi của EVFTA: thương mại công bằng, tăng trưởng bền vững, và liên kết chiến lược giữa doanh nghiệp, chính sách và thị trường trên cả hai bờ Á - Âu.