Việt Nam trở thành tâm điểm của cơn sốt giá cà phê toàn cầu

Thị trường cà phê toàn cầu đang chứng kiến sự bùng nổ giá cả chưa từng có. Giá cà phê arabica, loại được ưa chuộng trong pha chế đặc sản, đã tăng gần 70% trong năm nay, đạt mức 3,18 USD/pound – cao nhất kể từ năm 1977. Cùng với đó, giá robusta, loại hạt giá rẻ hơn thường dùng trong cà phê hòa tan, cũng đạt đỉnh mới với mức 5.533 USD/tấn, tăng gần 8% chỉ trong một phiên giao dịch.

Vai trò đặc biệt của Việt Nam trong "cuộc chơi giá"

Theo ông Ole Hansen, Giám đốc chiến lược hàng hóa tại Saxo Bank, giá cà phê tăng mạnh chắc chắn sẽ khiến người tiêu dùng chịu thêm gánh nặng chi phí, từ chuỗi cửa hàng cà phê lớn như Starbucks đến các thương hiệu nhỏ lẻ.

Giá hạt cà phê chỉ chiếm 10% chi phí của một tách cà phê, nhưng với việc giá nguyên liệu tăng, người tiêu dùng sẽ phải trả nhiều hơn cho mỗi lần thưởng thức đồ uống yêu thích. Các chuỗi cà phê lớn như Starbucks và Costa Coffee đang buộc phải điều chỉnh giá để duy trì lợi nhuận.

Theo bà Trish Caddy, Phó Giám đốc Nghiên cứu tại Mintel, chi phí lao động, sản xuất và các vấn đề môi trường cũng góp phần thúc đẩy giá cà phê tăng cao. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các thị trường tiêu thụ lớn, nơi cà phê là thức uống quen thuộc hàng ngày.

Việt Nam, nhà sản xuất robusta hàng đầu thế giới, đóng vai trò quan trọng trong cơn sốt giá này. Tuy nhiên, năm nay, thời tiết bất lợi với mưa lớn kéo dài đã làm chậm vụ thu hoạch và giảm chất lượng cà phê. Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, cho biết sản lượng cà phê năm nay giảm không chỉ vì thời tiết mà còn do nông dân chuyển đổi sang xen canh các cây trồng khác như sầu riêng để đáp ứng nhu cầu tăng cao từ Trung Quốc.

Cụ thể, nông dân tại nhiều vùng trồng cà phê lớn ở Tây Nguyên không vội bán hạt cà phê ngay sau thu hoạch, làm giảm nguồn cung ra thị trường. Đồng thời, giá cà phê nội địa tại Việt Nam đã tăng vọt, đạt 124.000 đồng/kg vào ngày 27/11, tiệm cận đỉnh lịch sử hơn 134.000 đồng/kg vào tháng 4. Theo bà Hoàng Thị Sáu, một nông dân tại Kon Tum, đây là mức giá cao chưa từng thấy, gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (VICOFA), nông dân Việt Nam đang đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì mức giá cà phê ở ngưỡng cao nhờ khả năng tự chủ tài chính và khả năng bảo quản cà phê lâu dài. Ông cho biết, giá cà phê nhân bình quân mà nông dân bán ra hiện ở mức khoảng 110.000 đồng/kg – một mức giá mà nhiều năm trước đây chỉ là "mơ ước".

"Cà phê đang vào vụ thu hoạch rộ nhưng nông dân không vội vàng bán ra nhiều, khiến nguồn cung không dồi dào và giá được giữ ở mức cao. Điều này có được nhờ họ không gặp áp lực tài chính, đồng thời cà phê có thể được trữ từ 1-2 năm," ông Nam giải thích.

Tuy nhiên, ông Nam cũng cảnh báo rằng giá robusta Việt Nam đang ở mức quá cao, khiến các nhà nhập khẩu phàn nàn. Trong thời gian ngắn, họ vẫn cần robusta Việt Nam vì người tiêu dùng đã quen thuộc với hương vị. Nhưng nếu giá cao kéo dài, các nhà nhập khẩu có thể thay đổi công thức, ảnh hưởng đến xuất khẩu. "Một mức giá khoảng 100.000 đồng/kg sẽ hài hòa lợi ích các bên và giúp cà phê Việt Nam phát triển bền vững," ông Nam chia sẻ.

Nguồn cung toàn cầu suy giảm

Không chỉ Việt Nam, Brazil – nhà xuất khẩu arabica lớn nhất thế giới – cũng chịu ảnh hưởng nặng nề từ tình trạng hạn hán kéo dài và nắng nóng cực đoan. Những điều kiện khắc nghiệt này đã làm giảm sản lượng và gây ra lo ngại về nguồn cung trong tương lai. Tại Colombia, quốc gia sản xuất arabica lớn thứ hai, thời tiết khô hạn El Niño và lượng mưa lớn gần đây cũng ảnh hưởng tiêu cực đến mùa màng.

Sự suy giảm nguồn cung từ cả hai "gã khổng lồ" cà phê toàn cầu đã đẩy giá cà phê lên mức kỷ lục, khiến các nhà đầu tư dự đoán về một tương lai khan hiếm nghiêm trọng.

Nhu cầu cà phê toàn cầu không ngừng tăng, đặc biệt từ các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ. Tuy nhiên, việc giá tăng đang tạo ra áp lực lớn đối với các nhà sản xuất và kinh doanh. Nestlé, nhà sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, đã phải tăng giá và thu nhỏ bao bì để đối phó với chi phí nguyên liệu tăng cao.

Theo ông Paul Rooke, Giám đốc Hiệp hội Cà phê Anh, giá cao mang lại lợi nhuận tốt hơn cho nông dân, nhưng đồng thời cũng đẩy các nhà sản xuất vào tình thế khó khăn khi phải đối mặt với các quy định mới, như luật chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EU). Các quy định này yêu cầu các nhà xuất khẩu cà phê phải đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt, từ việc trồng trọt đến xuất khẩu.

Việt Nam, với lợi thế về robusta, đang đối mặt với những áp lực kép từ biến đổi khí hậu và sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, theo ông Trịnh Đức Minh, giá cao hiện tại là cơ hội lớn để ngành cà phê Việt Nam cải thiện vị thế. Ông nhấn mạnh rằng, ngoài việc tập trung vào sản lượng, ngành cần chú trọng hơn đến chất lượng và các tiêu chuẩn quốc tế.

Một tín hiệu tích cực là vào tháng 11/2023, Việt Nam đã ký nghị định thư xuất khẩu chính ngạch cà phê sang Trung Quốc, mở ra cơ hội lớn tại thị trường tiêu thụ hàng đầu này. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội, các vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được đăng ký và phê duyệt bởi Tổng cục Hải quan Trung Quốc.

Thùy Linh