Để sở hữu trí tuệ không còn là thách thức đối với HTX

Ông Nguyễn Cao Cường, HTX Nậm Nghiệp (tỉnh Sơn La) cho biết cuối năm 2024, ông lên cơ quan quản lý về sở hữu trí tuệ để nhờ hướng dẫn làm thủ tục, hồ sơ cấp nhãn hiệu tập thể và thấy chính các nhà quản lý tại đây nói vui rằng: "HTX mới thành lập mà đã có ý thức đi đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ là rất chuẩn".

Rủi ro trong đăng ký sở hữu trí tuệ

Không như HTX Nậm Nghiệp, nhiều HTX hiện nay vẫn chưa thực sự quan tâm đến việc đăng ký sở hữu trí tuệ để bảo vệ chính tài sản của mình nghiên cứu và làm ra. Một trong những "điểm nghẽn" lớn nhất là sự thiếu hụt kiến thức và nhận thức về sở hữu trí tuệ của các HTX. Nhiều HTX, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, chưa thực sự hiểu rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ tài sản trí tuệ. Điều này dẫn đến tình trạng các sản phẩm, đặc sản địa phương dễ dàng bị sao chép, làm giả, gây thiệt hại lớn về kinh tế và uy tín cho HTX.

Bên cạnh đó, chi phí đăng ký sở hữu trí tuệ cũng là một rào cản lớn. Quy trình phức tạp, đòi hỏi nhiều thủ tục giấy tờ và thời gian chờ đợi kéo dài khiến nhiều HTX nản lòng. Đặc biệt, đối với các HTX có quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế, đây thực sự là một gánh nặng tài chính.

Ông Đỗ Thanh Hiệp, Giám đốc HTX thanh long sạch Hòa Lệ (Bình Thuận), cho rằng các chi phí đăng ký sở hữu trí tuệ như phí nộp đơn, phí thẩm định, phí luật sư (nếu có), có thể là một gánh nặng tài chính đối với các HTX, đặc biệt là những HTX có quy mô nhỏ và nguồn lực hạn chế.

Đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ chính là bảo vệ cho sự khác biệt và chất lượng của sản phẩm. Tuy nhiên, trong quá trình làm điều này, vẫn có những rủi ro tiềm ẩn, nhất là khi HTX đăng ký nhãn hiệu mà không kiểm tra trước khả năng bảo hộ. Nếu không tiến hành tra cứu kỹ lưỡng trước khi đăng ký, HTX có khả năng đối mặt với việc mất thời gian và tiền bạc.

Cụ thể là nếu đơn đăng ký bảo hộ thương hiệu bị từ chối (không đảm bảo hồ sơ giấy tờ, bị trùng nhãn hiệu tập thể, hoặc gặp phải sự phản đối từ phía chủ sở hữu nhãn hiệu khác, HTX sẽ phải thực hiện thủ tục phúc đáp hoặc chấp nhận việc thay đổi thương hiệu của mình. Điều này có thể tốn thời gian và tiền bạc của HTX.

Trong thực tế, vẫn có những HTX đi đăng ký bảo hộ thương hiệu nhưng bị từ chối vì đã bị sử dụng hoặc đăng ký trước đó bởi người khác. Do đó, HTX có thể không thể sử dụng thương hiệu đó cho sản phẩm hoặc dịch vụ của mình. Điều này có thể gây khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu và ảnh hưởng đến quá trình kinh hoạt động của HTX.

Và nếu không kiểm tra kỹ trước khi đi đăng ký, HTX có nguy cơ xung đột quyền sở hữu trí tuệ với thương hiệu khác. Theo các chuyên gia, nếu tên gọi hoặc logo của HTX tương tự hoặc giống với thương hiệu đã được đăng ký của người khác trong cùng lĩnh vực hoặc liên quan, HTX có thể gặp sự phản đối từ phía người sở hữu thương hiệu đó, và quá trình đăng ký sở hữu trí tuệ của HTX có thể bị trì hoãn hoặc từ chối.

Lúc này, HTX sẽ cảm thấy nản lòng hoặc sẽ gặp phức tạp trong việc thay đổi thương hiệu sau này. Nếu HTX phát hiện ra rằng thương hiệu của HTX không thể bảo hộ sau khi đã sử dụng trong thực tế, HTX có thể phải thay đổi tên, logo hoặc thương hiệu của mình. Việc này có thể gây phiền toái và tốn kém rất nhiều cho HTX.

Thách thức trong bảo vệ và thực thi quyền SHTT

Không chỉ gặp khó khăn trong quá trình đăng ký, các HTX còn lúng túng trong việc xác định và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ khi bị xâm phạm. Việc thiếu kiến thức pháp lý và kinh nghiệm thực tiễn khiến HTX gặp nhiều khó khăn trong việc thu thập chứng cứ, khởi kiện và theo đuổi các vụ việc vi phạm.

Ngoài ra, sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và tổ chức liên quan vẫn còn hạn chế. Nhiều HTX, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, khó tiếp cận được các nguồn tư vấn và hỗ trợ chuyên nghiệp trong vấn đề này.

Theo giới chuyên gia, trước tiên việc HTX chủ động trong tìm hiểu, cập nhập kiến thức để thấy được vai trò của sở hữu trí tuệ là rất cần thiết. Song song đó, cần đơn giản hóa thủ tục đăng ký sở hữu trí tuệ, giảm chi phí và thời gian chờ đợi. Vì hiện nay, nhiều HTX cảm thấy mệt mỏi vì khâu xử lý và hoàn thiện hồ sơ của cơ quan quản lý rất chậm và kéo dài.

Đồng thời, việc tăng cường hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các HTX trong quá trình đăng ký và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ sẽ giúp mô hình này giảm áp lực, khó khăn trong bảo vệ thương hiệu, nhãn hiệu của mình làm ra.

Bà Nguyễn Thị Thành Thực, CEO Công ty cổ phần Công nghệ Phần mềm AutoAgri, cho biết nếu thời gian đăng ký sở hữu trí tuệ kéo dài nên 2-3 năm như hiện nay thì sẽ dập tắt cơ hội phát triển của các đơn vị sản xuất kinh doanh. Trong khi các trung tâm tư vấn và hỗ trợ sở hữu trí tuệ chuyên biệt dành cho HTX, cung cấp các dịch vụ tư vấn pháp lý, hỗ trợ đăng ký và bảo vệ quyền sở hữu cho các HTX vẫn còn thiếu.

Huyền Trang