HTX phi nông nghiệp: Điểm sáng phát triển kinh tế và an sinh xã hội ở Nam Định

Toàn tỉnh Nam Định hiện có 136 HTX phi nông nghiệp, bao gồm 63 HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương mại, xây dựng, nước sạch và môi trường; 31 HTX vận tải và 42 Quỹ tín dụng nhân dân (TDND).

Đòn bẩy kinh tế, giảm nghèo và tạo việc làm hiệu quả

Trong những năm gần đây, khu vực HTX phi nông nghiệp ở Nam Định đã có những bước tiến vượt bậc cả về số lượng và chất lượng hoạt động. Các HTX này hoạt động đa dạng trong nhiều lĩnh vực như tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, vận tải, thương mại, dịch vụ và tín dụng, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của tỉnh.

Một trong những đóng góp nổi bật nhất của các HTX phi nông nghiệp là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bằng cách liên kết các hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ, các HTX đã tạo ra sức mạnh tổng hợp, giúp các thành viên cùng nhau vượt qua khó khăn, tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ.

Nhiều HTX tiểu thủ công nghiệp đã khai thác hiệu quả các làng nghề truyền thống của Nam Định như dệt, chạm khắc gỗ, đúc đồng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, có giá trị kinh tế cao, không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Điều này không chỉ mang lại doanh thu lớn cho HTX và thành viên, mà còn đóng góp vào nguồn thu ngân sách của tỉnh. Các HTX dịch vụ vận tải cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lưu thông hàng hóa, kết nối các vùng kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại.

Theo Liên minh HTX tỉnh, các HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp đã nỗ lực tìm kiếm thị trường, mạnh dạn đầu tư thiết bị, phương tiện để duy trì mở rộng sản xuất, bảo đảm việc làm và thu nhập cho thành viên, người lao động. Lợi nhuận bình quân của HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp ước đạt 223 triệu đồng/HTX/năm; HTX thương mại ước đạt 158 triệu đồng/HTX/năm; HTX vận tải ước đạt 301,7 triệu đồng/HTX/năm; HTX xây dựng ước đạt 1 tỷ 080 triệu đồng/HTX/năm; HTX môi trường ước đạt 480 triệu đồng/HTX/năm; Quỹ TDND ước đạt 285 triệu đồng/Quỹ/năm. Thu nhập bình quân của thành viên, người lao động HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp ước đạt 34 triệu đồng/người/năm; HTX vận tải ước đạt 46 triệu đồng/người/năm; HTX môi trường ước đạt 47 triệu đồng/người/năm; Quỹ TDND ước đạt 58 triệu đồng/người/năm. 

Không chỉ dừng lại ở đó, HTX phi nông nghiệp còn đóng vai trò then chốt trong việc giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh. Rất nhiều thành viên HTX trước đây là những hộ gia đình gặp khó khăn về vốn, kỹ thuật và thông tin thị trường. Khi tham gia vào HTX, họ được tiếp cận với các chương trình hỗ trợ vốn vay ưu đãi, được tập huấn nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh. HTX thường có cơ chế phân phối lợi nhuận công bằng, đảm bảo các thành viên, đặc biệt là những người yếu thế, đều được hưởng lợi từ hoạt động chung. Mô hình này giúp người dân từng bước tự chủ về kinh tế, thoát ly khỏi sự phụ thuộc vào các chính sách an sinh xã hội, góp phần xây dựng cộng đồng vững mạnh từ nội lực.

Đặc biệt, vai trò của các HTX phi nông nghiệp trong việc tạo công ăn việc làm cho người dân là vô cùng ý nghĩa. Hàng ngàn lao động, từ thanh niên đến người lớn tuổi, từ lao động phổ thông đến lao động có tay nghề, đã tìm được việc làm ổn định với mức thu nhập khá thông qua các HTX. Các HTX thường ưu tiên sử dụng lao động địa phương, giúp giảm thiểu tình trạng di cư lao động. Hơn nữa, nhiều HTX còn chủ động tổ chức các khóa đào tạo nghề, bồi dưỡng kỹ năng, giúp người lao động nâng cao trình độ, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động ngày càng cao. Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp cho người lao động mà còn góp phần ổn định an sinh xã hội, giảm thiểu các tệ nạn phát sinh do thiếu việc làm.

Lan tỏa những "điểm sáng"

Nhắc đến những HTX phi nông nghiệp ở Nam Định, người ta nghĩ tới HTX sản xuất kinh doanh dịch vụ Trung Hiếu, một trong những điển hình trong câu chuyện này. HTX được thành lập năm 2015 tại xóm 4, xã Nam Điền (Nghĩa Hưng), ban đầu có 8 thành viên với vốn điều lệ 1,9 tỷ đồng. Sau 10 năm xây dựng, phát triển, HTX không ngừng đổi mới tư duy quản lý, phương thức hoạt động để thích ứng với nhu cầu của thành viên và thị trường qua từng giai đoạn.

Phát huy thế mạnh của địa phương có làng nghề truyền thống sản xuất các sản phẩm mây, tre, cói và đặc biệt là sản phẩm cói, HTX đã đẩy mạnh dịch vụ tiêu thụ các loại sản phẩm đan bằng cói, đồ thủ công mỹ nghệ cho các thành viên để phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho hộ thành viên. HTX cũng đã tận dụng thế mạnh của các hộ có diện tích trồng cói và nguồn lao động dư thừa, lao động mất sức, lao động chưa đến độ tuổi và lao động đã quá độ tuổi không có việc làm...

HTX Xuân Tiến là một trong những đơn vị tiên phong cho hướng sản xuất hiện đại, an toàn vệ sinh thực phẩm ở Nam Định.

HTX đã nắm bắt cơ hội chủ động ký hợp đồng với các doanh nghiệp tiêu thụ các loại mẫu mã mặt hàng đan bằng cói ép phù hợp với thế mạnh của địa phương, các loại sản phẩm phù hợp với tay nghề đan của lao động thành viên. Trung bình mỗi tuần HTX xuất đi 8.000 sản phẩm. Các sản phẩm làm ra thân thiện với môi trường được xuất khẩu ra các nước như: Mỹ, Canada, Nhật, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga và nhiều nước khác. Thu nhập lao động ổn định từ 5-7 triệu đồng/người/tháng.

Hay như HTX Vận tải Hòa Bình (thành phố Nam Định) hoạt động kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô có quy mô lớn. Trong bối cảnh thị trường kinh doanh vận tải bằng xe ô tô nói chung, đặc biệt là kinh doanh vận tải hành khách nói riêng ngày càng cạnh tranh gay gắt, Hội đồng quản trị HTX đã năng động tìm giải pháp đột phá cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của đơn vị, tập trung đổi mới cơ chế quản lý, tích cực hỗ trợ thành viên nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải một cách cơ bản; tư vấn, tạo điều kiện pháp lý cho thành viên huy động nguồn tài chính tự có làm vốn đối ứng vay tín dụng tại các ngân hàng để đầu tư đổi mới phương tiện.

Qua đó đã nâng cao năng lực, chất lượng vận tải hành khách trên các tuyến liên tỉnh, nhất là các tuyến liên tỉnh phía Nam mà đơn vị đăng ký khai thác. Với những thành tích nổi bật trong sản xuất, kinh doanh, HTX Vận tải Hòa Bình là một trong 2 HTX tiêu biểu của tỉnh được vinh danh giải thưởng “Ngôi sao HTX Việt Nam” lần thứ hai, năm 2025.

Một mô hình HTX phi nông nghiệp khác cũng cần lan tỏa trong câu chuyện này là HTX dịch vụ sản xuất nông nghiệp và cơ khí Xuân Tiến (HTX Xuân Tiến). Với quyết tâm giữ gìn và phát huy nghề truyền thống của làng là cơ khí và bánh đa, bánh đa nem, ông Mai Văn Khang - Giám đốc HTX Xuân Tiến, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định - đã khéo léo vận dụng, kết hợp thế mạnh để nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm, tạo thu nhập ổn định cho nhiều lao động tại địa phương.

Mong muốn giữ gìn và phát huy nghề truyền thống cha ông, thay đổi tư duy sản xuất manh mún nhỏ lẻ, tháng 7/2018, ông Mai Văn Khang đã tập hợp các hộ cá thể trong làng nghề thành lập HTX Xuân Tiến với mục tiêu sản xuất tập trung và đáp ứng các đơn hàng lớn. HTX đã sản xuất được nhiều sản phẩm như lò sấy thóc, lò sấy nhãn, lò sấy vải với đa dạng kích cỡ, dễ vận hành và ít tiêu hao nhiên liệu, giá thành hợp lý đáp ứng yêu cầu của các cơ sở chế biến trên địa bàn tỉnh Nam Định và cả nước.

"Bà đỡ" vững chắc cho kinh tế tập thể

Những HTX như HTX Vận tải Hòa Bình (thành phố Nam Định) hay HTX sản xuất kinh doanh dịch vụ Trung Hiếu, HTX Xuân Tiến chỉ là một vài ví dụ trong số hàng trăm HTX phi nông nghiệp ở Nam Định đang ngày ngày góp phần vào sự phát triển chung của kinh tế tỉnh. Điều muốn nói ở đây, đó là sự phát triển mạnh mẽ và những đóng góp to lớn của các HTX phi nông nghiệp tại Nam Định không thể tách rời khỏi vai trò hỗ trợ, đồng hành và “bà đỡ” tận tâm của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Nam Định.

Đặc biệt, với tư cách là tổ chức đại diện cho khu vực kinh tế tập thể, Liên minh HTX tỉnh đã và đang thực hiện nhiều hoạt động thiết thực nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất để các HTX phát triển bền vững.

Đơn cử như năm 2024, vượt qua những khó khăn, thách thức, phần lớn các HTX trên địa bàn tỉnh đều hoạt động ổn định, sản xuất, kinh doanh có hiệu quả. Đến 31/12/2024, toàn tỉnh có khoảng 1.995 tổ hợp tác trong các lĩnh vực của đời sống xã hội với gần 8.200 thành viên; 553 HTX và quỹ tín dụng nhân dân, trong đó có 530 HTX đang hoạt động với 376.871 thành viên và 7.757 lao động làm việc thường xuyên.

Liên minh HTX tỉnh đã chủ động cùng với các cấp, các ngành quyết liệt triển khai các giải pháp đẩy mạnh phong trào thi đua “HTX chung sức xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025”. Tích cực tham mưu với UBND tỉnh và đề xuất triển khai thực hiện các giải pháp phát triển kinh tế tập thể, HTX gắn với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội toàn tỉnh; tham mưu xây dựng các văn bản chỉ đạo của tỉnh về kinh tế tập thể, HTX. Đẩy mạnh công tác triển khai thực hiện công việc hàng năm theo các chương trình phối hợp đã ký kết với các sở, ban, ngành... Công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ cho đội ngũ cán bộ HTX được quan tâm. Trong năm đã tổ chức 1 lớp bồi dưỡng cho 129 cán bộ quản lý của 42 quỹ tín dụng nhân dân và 1 ngân hàng HTX; 2 lớp cho 141 cán bộ kiểm soát HTX...

Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh còn đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa các HTX với các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tài chính và các đối tác khác. Liên minh chủ động tổ chức các buổi gặp gỡ, đối thoại, tạo cơ hội cho các HTX bày tỏ những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp tháo gỡ. Nhờ sự hỗ trợ của Liên minh, nhiều HTX đã tiếp cận được với các nguồn vốn vay ưu đãi, các chương trình hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh doanh từ các ngân hàng, quỹ hỗ trợ. Liên minh cũng tích cực kết nối các HTX với các doanh nghiệp lớn, các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, nâng cao giá trị thương hiệu.

Năm 2025, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ HTX phát triển sản xuất, kinh doanh. Phấn đấu thành lập mới từ 15 HTX trở lên trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế, đặc biệt quan tâm phát triển HTX chuyên ngành, phát triển sản phẩm chủ lực gắn với liên kết chuỗi. Thành lập mới 1 Liên hiệp HTX lĩnh vực dịch vụ vệ sinh môi trường trên cơ sở nâng cấp từ câu lạc bộ các HTX môi trường hiện có. Có 70% HTX đạt hiệu quả kinh tế, trong đó 50% HTX tốt, khá. Có thêm 20 sản phẩm của khu vực kinh tế tập thể, HTX được xếp hạng OCOP 3 sao trở lên. 65% số HTX đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý, sản xuất, kinh doanh. Có ít nhất 150 HTX, doanh nghiệp thành viên thường xuyên tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, giới thiệu sản phẩm, bán hàng online trên các sàn giao dịch thương mại điện tử...

Nhờ những nỗ lực của khu vực KTTT, HTX nói chung, của các HTX phi nông nghiệp nói riêng đã góp phần vào giảm tỉ lệ nghèo trên địa bàn t ỉnh Nam Định. Cụ thể, tỷ lệ nghèo đa chiều (gồm tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo) giảm từ 6,78% cuối năm 2021 xuống còn 3,29% cuối năm 2024 (giảm 3,49%). Trong đó tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 1,74% xuống còn 0,95% (giảm 0,79% = 4.957 hộ); tỷ lệ hộ cận nghèo giảm từ 5,04% xuống còn 2,34% (giảm 2,7% = 16.963 hộ), đạt chỉ tiêu đề ra.

Với những nỗ lực không ngừng từ chính nội lực của các HTX, sự đồng hành và hỗ trợ tích cực của Liên minh HTX tỉnh Nam Định, cùng với sự quan tâm và tạo điều kiện của các cấp chính quyền, tin rằng các HTX phi nông nghiệp sẽ tiếp tục là động lực quan trọng, góp phần mạnh mẽ vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Nam Định trong kỷ nguyên mới, mang lại cuộc sống ấm no, thịnh vượng cho người dân.

Đức Anh