Chuỗi liên kết nông sản: ‘Chìa khoá’ thoát nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số Ninh Thuận

Từ vùng đất khô cằn đến trung tâm nông nghiệp đặc thù

Ninh Thuận là một trong những tỉnh có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt nhất cả nước, với lượng mưa trung bình năm chỉ khoảng 650 mm, thấp nhất toàn quốc. Phần lớn diện tích nằm trong khu vực khô hạn, khan hiếm nước tưới. Gần 25% dân số của tỉnh là người dân tộc thiểu số, chủ yếu là đồng bào Chăm, Raglai sinh sống ở các vùng núi cao, điều kiện canh tác còn nhiều hạn chế.

Từng là vùng đất “khát” trong cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, nhưng những năm gần đây, Ninh Thuận đã vươn lên mạnh mẽ nhờ định hướng phát triển nông nghiệp theo mô hình liên kết chuỗi. Các mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp được xác định là “chìa khóa” giúp bà con yên tâm sản xuất, tạo ra sản phẩm sạch, giá trị cao, hướng đến thị trường rộng lớn.

Theo Sở Công Thương tỉnh Ninh Thuận, chuỗi liên kết giá trị trong nông nghiệp chính là đòn bẩy để nâng tầm sản phẩm địa phương. “Xây dựng chuỗi liên kết và thương hiệu nông sản, gắn nông nghiệp với du lịch… là những giải pháp Ninh Thuận đã triển khai nhằm phát triển nông nghiệp bền vững”, đại diện Sở Công Thương nhấn mạnh.

Tỉnh hiện có gần 36 mô hình cánh đồng lớn, 70 chuỗi liên kết giá trị đang hoạt động với tổng diện tích khoảng 15.000 ha, chủ yếu cho các cây trồng đặc sản như măng tây, táo, nho, hành tím, nha đam…

Tại huyện Ninh Phước, HTX Tuấn Tú đã trở thành hình mẫu tiêu biểu khi liên kết sản xuất gần 45 ha măng tây xanh cùng 85 hộ nông dân, phần lớn là người Chăm. Mô hình ứng dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, quy trình VietGAP giúp năng suất đạt khoảng 10 kg/sào/ngày. Với giá bán từ 50.000-60.000 đồng/kg, mỗi hộ có thể đạt thu nhập từ 1-12 triệu đồng/tháng.

Ông Nguyễn Văn Bình, Giám đốc HTX Tuấn Tú cho biết: “Không chỉ đảm bảo đầu ra, chúng tôi còn hỗ trợ người dân kỹ thuật chăm sóc, hướng dẫn cách thu hái đúng quy trình và kiểm soát chất lượng. Bà con yên tâm sản xuất vì có nơi tiêu thụ ổn định”.

Một mô hình khác là vùng trồng bắp lai giống do HTX Phước An triển khai tại xã Phước Vinh. Nhờ hợp đồng liên kết với doanh nghiệp cung ứng giống và bao tiêu đầu ra, người dân đã nâng năng suất thêm 7 tạ/ha so với trước, hạn chế được tình trạng thương lái ép giá như trước kia.

Chiến lược của tỉnh là quy hoạch rõ vùng trồng chuyên canh để tập trung nguồn lực đầu tư, đặc biệt ở các vùng đồng bào dân tộc. Các cánh đồng lớn sản xuất lúa giống ở xã Phước Hữu, Phước Nam (huyện Thuận Nam) đang chứng minh hiệu quả rõ rệt khi sản phẩm đầu ra được bao tiêu với giá cao hơn 15-20% so với lúa thương phẩm. Người dân cũng dễ tiếp cận vốn vay và hỗ trợ kỹ thuật, từ đó cải thiện thu nhập và an sinh.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Ninh Thuận thông tin, thời gian tới Ninh Thuận tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tập trung phát triển vùng sản xuất cây trồng, vật nuôi trọng điểm theo hướng chuyên canh, liên kết khép kín… nhằm thích ứng biến đổi khí hậu và nâng cao thu nhập người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.

Phát triển sản phẩm đặc thù, đẩy mạnh chế biến

Tính đến năm 2025, toàn tỉnh đã có 182 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó nhiều sản phẩm có sự tham gia của đồng bào dân tộc như nho sấy, rượu vang nho, mật ong rừng, măng tây sấy, muối hầm… Tỉnh khuyến khích các HTX và doanh nghiệp chế biến sâu để nâng giá trị gia tăng, tạo thương hiệu và đưa sản phẩm vào hệ thống bán lẻ hiện đại.

Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại nông sản Thái Thuận là một trong những đơn vị đi đầu trong liên kết vùng nguyên liệu nho và táo. Ông Nguyễn Đình Quang - Giám đốc công ty chia sẻ: “Bình quân mỗi năm công ty liên kết thu mua từ các hộ dân khoảng 150 tấn táo, nho cung cấp cho thị trường. Chúng tôi đầu tư thêm máy sấy, dây chuyền sản xuất để chế biến khoảng 15 tấn táo sấy dẻo, si rô táo, giấm táo, nhằm nâng cao giá trị thay vì chỉ bán trái tươi như trước”.

Ngoài trồng trọt, tỉnh còn hỗ trợ người dân chuyển từ chăn nuôi nhỏ lẻ sang mô hình hợp tác, có liên kết đầu ra với doanh nghiệp. Các mô hình nuôi heo đen ở huyện Ninh Sơn, Ninh Phước, hay nuôi dê, cừu tại Bác Ái, Thuận Bắc đang dần chuyên nghiệp hóa với sự vào cuộc của các “đầu tàu” như CJ ViNa Agri, CP Việt Nam, Công ty Triệu Tín…

Ông Nguyễn Văn Toản - đại diện doanh nghiệp Triệu Tín cho biết: “Chúng tôi cung cấp con giống, cám, hướng dẫn kỹ thuật, đồng thời cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm đạt chuẩn. Điều này giúp người dân không lo ‘bán chạy’, mà tập trung vào nâng chất lượng và mở rộng đàn vật nuôi”.

Một điểm sáng khác của Ninh Thuận là không chỉ tập trung sản xuất, mà còn chú trọng ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp: từ tưới nhỏ giọt, nhà màng, đến truy xuất nguồn gốc, dán tem điện tử…

Tỉnh đã đầu tư hệ thống thủy lợi gồm 22 hồ chứa lớn nhỏ với tổng dung tích hơn 417 triệu m³, trong đó có hồ Tân Mỹ - một trong những hồ chứa lớn nhất miền Trung cung cấp nước tưới cho trên 7.500 ha đất nông nghiệp. Đặc biệt, nhiều tuyến kênh mương, đường nội đồng tại các xã vùng cao đã được kiên cố hóa, mở rộng, giúp người dân thuận tiện sản xuất và vận chuyển hàng hóa.

Song song, các chương trình mục tiêu quốc gia như 135, 30a, nông thôn mới… cũng được tỉnh tích hợp hiệu quả để hỗ trợ người dân về vốn, giống cây trồng - vật nuôi, kỹ thuật canh tác, bao bì sản phẩm...

Ông Hồ Văn Nam - Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Phước Hữu nhìn nhận: “Trước đây bà con sản xuất nhỏ lẻ, bán manh mún, bị thương lái ép giá. Từ khi tham gia chuỗi liên kết, chúng tôi được hướng dẫn kỹ thuật, có hợp đồng bao tiêu, yên tâm sản xuất. Nhiều hộ từ nghèo nay đã ổn định kinh tế, gửi con đi học đại học”.

Đại diện Sở Công Thương tỉnh cũng khẳng định: “Chuỗi liên kết không chỉ tạo ra giá trị kinh tế, mà còn là công cụ để nâng cao năng lực tổ chức sản xuất, gắn người dân vào thị trường một cách bài bản”.

Nhờ sự đồng bộ từ chính sách, hạ tầng đến cách làm, mô hình chuỗi liên kết đang từng bước giúp đồng bào dân tộc thiểu số Ninh Thuận thoát nghèo một cách bền vững. Những cánh đồng măng tây, nho, táo trĩu quả, những đàn dê, cừu gắn với doanh nghiệp tiêu thụ ổn định… đang mở ra một chương mới cho miền đất nắng gió từng gian khó, đổi thay cho đời sống của bà con đồng bào dân tộc thiểu số.