Chuẩn bị kỹ lưỡng để có thể thông qua Luật Thi hành án hình sự tại một kỳ họp

Đề xuất bổ sung thu thập thông tin sinh trắc học qua mống mắt

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng cho biết, dự thảo Luật gồm 15 chương với 172 điều, cơ bản được giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật Thi hành án hình sự năm 2019. Trong đó, sửa đổi 125/207 điều của Luật Thi hành án hình sự hiện hành, bổ sung 10 điều, bỏ 23 điều.

Dự thảo Luật bổ sung quy định công an cấp xã là cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự; thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù; phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng theo quy định pháp luật. Chính phủ đề nghị dự thảo luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.

Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, về thi hành quyết định thi hành án phạt tù (Điều 10), Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành nội dung sửa đổi về thi hành quyết định thi hành án phạt tù như trong dự thảo Luật.

Tuy nhiên, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, đề xuất phương án sửa đổi theo hướng cải cách căn bản hơn về thủ tục, tạo điều kiện đưa người bị kết án phạt tù đi chấp hành án trong thời gian ngắn nhất, bảo đảm quyền lợi cho người bị kết án và phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu áp lực cho trại tạm giam.

Về việc bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng (điểm b khoản 1 Điều 16, khoản 7 Điều 41, Điều 46), đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành bổ sung quy định về quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng.

Bên cạnh đó, đề nghị nghiên cứu chỉ nên cho phép phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể kèm theo điều kiện chặt chẽ, hạn chế thấp nhất ảnh hưởng đến việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ khác của phạm nhân. Một số ý kiến đề nghị trước mắt chỉ nên quy định cho phép phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng mà chưa nên bổ sung quy định quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể.

Về bổ sung quy định về thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân (Điều 17), đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành bổ sung quy định về thu thập thông tin sinh trắc học của những trường hợp phạm nhân chưa có thông tin. Tuy nhiên, yêu cầu này sẽ làm phát sinh khoản kinh phí rất lớn, đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ mục đích của việc thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân. Đồng thời, cần tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin để chia sẻ, cập nhật dữ liệu, tránh lãng phí trong quá trình triển khai thực hiện.

Phó Chủ nhiệm thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga bày tỏ quan điểm thống nhất với việc bổ sung quy định thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân. Đồng thời, nhấn mạnh cần rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính thống nhất của dự luật với toàn hệ thống pháp luật, đặc biệt là các luật về tư pháp.

Về vấn đề xếp loại thi hành án, Phó Chủ nhiệm thường trực Ủy ban Dân nguyện cho rằng việc dựa vào kết quả khắc phục hậu quả cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo công bằng. Bà Lê Thị Nga phân tích, có những phạm nhân ý thức cải tạo rất tốt nhưng gia đình nghèo nên không thể khắc phục hậu quả, trong khi người khác lại có điều kiện. Việc này cần có quy định hợp lý để không gây bất lợi cho họ.

Một nội dung khác được bà Nga đề cập là phạm vi điều chỉnh trong dự thảo luật, bao gồm cả nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan quản lý thi hành án hình sự. Bà đề nghị không giao Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định chi tiết tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn trong hệ thống cơ quan thi hành án hình sự mà cần quy định cụ thể ngay trong luật. Ý kiến này của bà cũng trùng với ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu rà soát kỹ lưỡng

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Thi hành án hình sự là hết sức cấp thiết nhằm thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhất trí có thể xem xét thông qua dự án Luật tại một kỳ họp nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng. Quan tâm đến giám sát điện tử, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần quy định về giám sát điện tử với người hưởng án treo hoặc tha tù trước thời hạn có điều kiện để xác định nguồn kinh phí và trách nhiệm quản lý thiết bị.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ trình tự phối hợp giữa các cơ quan thi hành án, việc chuyển đổi hình phạt tử hình thành tù chung thân theo Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự năm 2025 mà Quốc hội vừa thông qua tại Kỳ họp thứ 9.

Nhấn mạnh dự án Luật liên quan đến con người, Chủ tịch Quốc hội đề nghị phải làm thật kỹ lưỡng từng khoản, từng điều, từng chương. Chủ tịch Quốc hội yêu cầu rà soát cho kỹ để bảo đảm tính tương thích, đồng bộ, thống nhất với các luật khác, bảo đảm không chồng chéo, không trùng lắp hoặc thiếu hoặc dư. Bộ Công an phải làm ngày, làm đêm để có dự thảo Luật chất lượng trình tại Kỳ họp thứ 10.

Dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) gồm 15 chương với 172 điều, sửa đổi 125 điều, bổ sung 10 điều và bãi bỏ 23 điều so với luật hiện hành.  Chính phủ đề nghị luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.