HTX chăn nuôi lợn chật vật trước cơn sóng dữ của thị trường

Các chuyên gia cảnh báo, đây là tín hiệu cho thấy ngành chăn nuôi lợn đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ, nơi quy mô và khả năng kiểm soát chi phí là yếu tố sinh tồn.

"Cú sốc kép"

Theo thống kê từ các cơ quan quản lý nông nghiệp, thị trường lợn hơi năm 2025 ghi nhận biến động dữ dội nhất trong nửa thập kỷ gần đây. Vào tháng 3, giá thịt lợn hơi tại nhiều tỉnh phía Bắc đã vượt 76 nghìn đồng/kg, thậm chí chạm ngưỡng 80 nghìn đồng/kg, mức cao nhất kể từ sau Tết 2021. Tuy nhiên, đợt tăng nóng này rất ngắn ngủi. Từ quý II, giá bắt đầu giảm nhanh chóng, và đến quý III, xu hướng giảm tiếp diễn mạnh mẽ, có nơi xuống dưới 52 nghìn đồng/kg.

Sự trồi sụt giá đột ngột này tạo ra một "cú sốc kép" cho các hợp tác xã (HTX) chăn nuôi. Biên lợi nhuận bị thu hẹp đáng kể do chi phí đầu vào như thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y và con giống liên tục neo ở mức cao, làm tăng giá thành sản xuất. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ nguồn thịt lợn nhập khẩu gia tăng chóng mặt càng làm khó cho các HTX, nhất là trong khâu tiêu thụ.

Trong quý II/2025, tổng lượng thịt và sản phẩm từ thịt nhập khẩu vào Việt Nam ước đạt khoảng 236.900 tấn, với tổng trị giá khoảng 463,37 triệu USD. Mặc dù có sự biến động về giá, tổng lượng nhập khẩu vẫn duy trì xu hướng tăng so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, lượng nhập khẩu thịt lợn trong quý II/2025 đạt khoảng 34.500 tấn, tăng 26,5% so với cùng kỳ năm 2024.

Đáng chú ý, giá nhập khẩu trung bình chỉ khoảng 42 - 45 nghìn đồng/kg, thấp hơn khoảng 15 - 20% so với giá lợn hơi sản xuất trong nước, gây áp lực trực tiếp lên giá bán của các HTX.

Trong bối cảnh chi phí vượt quá doanh thu, các HTX chăn nuôi đang phải đối mặt với tình trạng thua lỗ nặng nề. Theo báo cáo từ các HTX, mức lỗ trung bình hiện nay ước tính khoảng 500 - 700 nghìn đồng/con, tùy thuộc vào quy mô và giống lợn. Mức lỗ này khiến hàng chục nghìn hộ chăn nuôi và cũng là thành viên HTX rơi vào thế “kẹt vốn”. Theo ông Vũ Trọng Đạt, Giám đốc HTX Khải An (Ninh Bình), trước tình cảnh trên, HTX bán ra thì chấp nhận lỗ, nhưng nếu giữ lại để chờ giá lên thì chi phí thức ăn hàng ngày tiếp tục "ăn mòn" vốn lưu động, buộc nhiều HTX phải tạm ngừng sản xuất hoặc chỉ giữ lại số ít để duy trì chuồng trại.

Bên cạnh áp lực từ giá, sức tiêu thụ thịt lợn tại các chợ truyền thống và siêu thị cũng chững lại, giảm nhẹ từ 5 - 7%, do người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang sử dụng các loại thịt gia cầm, thủy sản có giá rẻ hơn để tiết kiệm chi tiêu. Điều này càng làm trầm trọng thêm vấn đề đầu ra cho các HTX đã lỡ tăng quy mô đàn sau đợt giá cao đầu năm.

Liên kết chuỗi là con đường duy nhất

TS. Phạm Công Thức, chuyên gia kinh tế nông nghiệp, nhận định thị trường lợn đang phản ánh một thực tế không thể tránh khỏi, đó là giá cả biến động mạnh.

Trước tình trạng này, người dân phải liên kết thành HTX và HTX phải liên kết với doanh nghiệp để tạo thành chuỗi nhằm ổn định đầu ra và có sức mạnh đàm phán về chi phí đầu vào. Nếu không thực hiện chuyển đổi, người chăn nuôi và các HTX nhỏ lẻ sẽ bị đào thải dần.

Nhiều dự báo cũng cho thấy, giai đoạn từ năm 2025 - 2030 sẽ chứng kiến sự giảm mạnh của chăn nuôi nhỏ lẻ, nhường chỗ cho các mô hình khép kín, áp dụng công nghệ an toàn sinh học cao và có khả năng kiểm soát chi phí. Do đó, cần có giải pháp điều tiết nhập khẩu hợp lý để tránh “sốc cung” thị trường, đồng thời khuyến khích mạnh mẽ hơn nữa việc liên kết giữa HTX và doanh nghiệp.

Thực tế cho thấy, giữa bức tranh ảm đạm, vẫn có những "điểm sáng" khẳng định tính đúng đắn của mô hình sản xuất chuyên nghiệp. Điển hình như HTX Chăn nuôi Yên Lợi (Ninh Bình) hay HTX Đồng Tâm (Hà Nội). Những mô hình này đã chuyển đổi sang quy trình khép kín, an toàn sinh học từ khâu con giống, kiểm soát chất lượng đầu vào chặt chẽ, đến giết mổ, đóng gói và xây dựng thương hiệu sản phẩm sạch. Nhờ kiểm soát được toàn bộ chuỗi giá trị, các HTX này không chỉ ổn định được giá bán cao hơn thị trường 5.000 - 10.000 đồng/kg mà còn duy trì sản xuất liên tục, không bị cuốn vào vòng xoáy thua lỗ khi giá thị trường đột ngột giảm sâu.

Bài học từ "cơn sóng dữ” của giá lợn hơi năm 2025 là lời nhắc nhở cho toàn bộ hệ thống HTX chăn nuôi: việc chỉ chạy theo chu kỳ giá và dựa vào may rủi thị trường đã không còn bền vững. Những HTX nhỏ hay người dân sản xuất theo quy mô hộ cần bước vào giai đoạn chuyên nghiệp hóa, gắn sản xuất với thị trường, công nghệ và phát triển chuỗi giá trị bền vững. Chỉ khi đó, người chăn nuôi mới có thể vượt qua được những biến động khốc liệt của thị trường toàn cầu.

Huyền Trang