Xuất khẩu 2026: Khi mở rộng không gian thị trường trở thành yêu cầu sống còn
Việc mở rộng không gian được dự đoán sẽ là động lực mới thúc đẩy hàng Việt xuất khẩu vào năm 2026. Điều quan trọng là các doanh nghiệp nội địa cần nhanh chóng tận dụng cơ hội mới được mở ra, chủ động nhắm đến những thị trường mới có sức mua cao, dịch chuyển cơ cấu sản phẩm.
Trong dự báo mới nhất về triển vọng xuất khẩu (XK) của Việt Nam năm 2026, Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán MBS cho rằng sẽ vẫn duy trì đà tăng trưởng 15 - 16%.
Nhắm đến những thị trường có sức mua cao
Đó là nhờ thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ tăng trưởng khoảng 4% trong năm 2026 (thấp hơn mức 6% năm 2025) như dự đoán của UNCTAD, song riêng ngành điện tử, mảng lợi thế của Việt Nam vẫn dẫn đầu (tăng khoảng 14%) do nhu cầu đầu tư Trí tuệ nhân tạo (AI).
|
Thị trường thực phẩm Halal trên toàn cầu được ví như “mỏ vàng” đang chờ đợi các DN Việt khai phá mạnh khi mở rộng không gian XK vào năm 2026. |
Bên cạnh đó, sau quá trình đàm phán thuế đối ứng với Mỹ, Việt Nam hiện đang được hưởng mức thuế suất 20%, hiện thực tế thuế suất trung bình các mặt hàng chịu thuế khoảng 18%, thấp hơn đáng kể với các nước cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam (như thấp hơn so với Trung Quốc). Điều này sẽ hỗ trợ cho các mặt hàng XK mà chúng ta đang cạnh tranh như dệt may, da giày, đồ điện tử…
Điểm đáng chú ý, phía MBS chỉ rõ việc mở rộng không gian sẽ là động lực mới thúc đẩy XK. Nhất là khi hàng hóa Việt Nam đang dần tăng tỷ trọng tại các thị trường mới, chẳng hạn như nhóm hàng nông sản, thủy sản XK sang EU, Nhật Bản và Hàn Quốc đang tăng, thay vì chỉ tập trung vào Trung Quốc như trước đây.
Không chỉ vậy, Việt Nam đang thúc đẩy tiến trình hoàn tất và đàm phán hàng loạt các FTA với các thị trường mới như: Các Tiểu Vương quốc Ả rập thống nhất (CEPA), Israel, Quatar…
Đây sẽ là tín hiệu tích cực cho các doanh nghiệp (DN) nội địa để tăng tỷ trọng đóng góp vào kim ngạch XK vốn lâu nay phụ thuộc lớn vào khối DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), trong khi thương hiệu Việt chưa vươn tới tầm toàn cầu.
Xét về việc mở rộng không gian cho hàng Việt XK, ông Trần Phú Lữ, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Tp.HCM (ITPC), khẳng định khi kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều yếu tố phức tạp và xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, việc đa dạng hóa thị trường XK trở thành điều kiện tiên quyết đối với DN trong nước.
Điển hình như thị trường Halal (thuộc các quốc gia Hồi giáo) tại Trung Đông được xem như không gian mới, là “mỏ vàng” cho hàng Việt khai phá. Ông Lữ cho biết Trung Đông là thị trường nhập khẩu đầy năng động với giá trị hàng hóa ước đạt hơn 1.200 tỷ USD mỗi năm. Hiện nay nhiều tập đoàn bán lẻ và phân phối lớn tại Trung Đông như Lulu Hypermarket (UAE), Al Othaim Markets (Saudi Arabia), Choithrams và Citi Hypermarkets (Kuwait) đang rất quan tâm nguồn hàng chất lượng từ Việt Nam.
“Trong năm 2026, các DN Việt Nam cần tận dụng cơ hội để kết nối trực tiếp với các chuỗi phân phối lớn, tìm kiếm hợp đồng XK dài hạn và mở rộng thị trường vào khu vực có sức mua cao cũng như tiềm năng tăng trưởng mạnh như Trung Đông”, vị giám đốc của ITPC nói.
Ở góc độ địa phương, như chia sẻ của ông Lữ, các DN tại Tp.HCM kỳ vọng năm 2026 sẽ đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái Halal, xác định việc phát triển hệ sinh thái Halal là một hướng đi chiến lược, vừa mở ra cơ hội XK mới, vừa góp phần nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị quốc tế.
“Năm 2026 chúng tôi sẽ tiếp tục triển khai nhiều chương trình hỗ trợ DN nâng cao năng lực sản xuất, tiêu chuẩn chất lượng và chứng nhận Halal, đồng thời tích cực phối hợp với các tổ chức quốc tế nhằm tạo thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập thị trường Hồi giáo toàn cầu”, ông Trần Phú Lữ nhấn mạnh.
Nhanh chóng tận dụng các cơ hội
Việc mở rộng không gian cho hàng Việt XK được cho là rất cần thiết trong thời gian tới. Bởi lẽ, kể từ sau thời điểm tháng 7/2025, mức thuế đối ứng 40% được Mỹ áp dụng cho hàng hóa trung chuyển (transshipment), tăng trưởng XK của các DN nội địa yếu đi đáng kể do Việt Nam đã chủ động thắt chặt các quy định về truy xuất nguồn gốc hàng hóa.
Ở thời điểm hiện tại, các tiêu chí để xác định hàng trung chuyển vẫn còn khá mơ hồ từ phía Mỹ, điều đó cũng làm các DN nội địa Việt Nam thận trọng hơn trong việc XK sang thị trường chủ lực này và việc chuyển hướng thị trường trong năm 2026 xem như lẽ đương nhiên.
Các rào cản thuế quan ở Mỹ buộc các DN Việt phải thay đổi hướng đi. Như với ngành đồ gỗ. Mới đây hãng tin Reuters cho biết các nhà XK đồ gỗ ở Việt Nam đang bị sốc khi các mức thuế được công bố, biên lợi nhuận sẽ bị siết lại do các mức thuế mới của Hoa Kỳ.
Chính vì vậy, các DN nội địa trong ngành đồ gỗ sẽ cần có tâm thế mới để mở rộng không gian XK. Theo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), mục tiêu cho kim ngạch XK lâm sản khi bước sang năm 2026 là khoảng 18,5 tỷ USD với trọng tâm là đa dạng thị trường, giảm phụ thuộc vào nhóm thị trường chủ lực.
Hoặc như ở ngành thủy sản. Theo Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán MBS, ngành thủy sản 2026 nói chung sẽ gặp nhiều khó khăn khi huế đối ứng 20% tại thị trường Mỹ khiến hàng Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với đối thủ Indonesia (19%) hay Ecuador (15%). Như ngành tôm đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao trong đợt rà soát POR19.
Rào cản vào thị trường Mỹ gia tăng khi Mỹ siết chặt nhập khẩu. Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) dựa theo Đạo luật Bảo vệ động vật biển có vú (MMPA) đã thông báo có 240 nghề cá của 46 quốc gia bị từ chối công nhận tương đương, đồng nghĩa sản phẩm từ các nghề cá này sẽ không được phép nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1/1/2026, trong đó Việt Nam có 12 nghề cá “không tương đương” (bao gồm cá mú, cua ghẹ, tôm hùm, cá ngừ, cá nục... đánh bắt bằng lưới rê, lưới kéo). Động thái này có thể tác động đáng kể tới XK thủy sản Việt Nam, khi Mỹ từng là thị trường lớn nhất.
Chính vì thế, tăng trưởng ngành thủy sản sẽ phụ thuộc nhiều vào khả năng đa dạng hóa thị trường XK của các DN Việt. Như trường hợp CTCP Nam Việt (ANV) - một DN chuyên XK cá tra, cá rô phi, được cho là sẽ hưởng lợi khi mở rộng không gian XK thay vì phụ thuộc thị trường Mỹ. DN này là DN duy nhất xuất cá rô phi vào thị trường Brazil. Với đơn hàng 700 tấn cá, ANV mới xuất 24 tấn, DN vẫn còn đơn đặt hàng để sản xuất và ghi nhận doanh thu trong thời gian tới.
Với thị trường Brazil, cơ hội đang quay lại khi nước này đã dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu cá rô phi từ Việt Nam trong năm 2025. Các DN Việt đang nhanh chóng tận dụng cơ hội, XK cá rô phi sang Brazil và cần tiếp tục phát huy. Ngoài ANV phải kể thêm Navico đã giao lô hàng 24 tấn đầu tiên trong tổng đơn hàng 700 tấn từ tập đoàn JBS, dự kiến phân phối tại các siêu thị và chuỗi HORECA tại Brazil, mở đường cho sự thâm nhập của cá rô phi Việt Nam vào năm 2026.
Thế Vinh
