Quảng Nam kiến nghị Quốc hội xem xét, ban hành Luật Sâm

Sản phẩm sâm Ngọc Linh được đưa vào giới thiệu và tiêu thụ trong các phiên chợ hằng tháng tại huyện Nam Trà My (Ảnh: CTV)

Nhiều khó khăn, vướng mắc cần giải quyết

Tỉnh Quảng Nam và Kon Tum là 2 địa phương sở hữu cây đặc hữu sâm Ngọc Linh được xem là cây quốc bảo của Việt Nam. Hiện nay, cây sâm Ngọc Linh đã và đang từng bước phát triển, tạo nên diện mạo mới và thu nhập ổn định cho người dân và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.

Có thể khẳng định, trong thời gian qua công tác bảo tồn, phát triển cây sâm Ngọc Linh được tỉnh Quảng Nam triển khai mạnh mẽ và đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, trên thực tiễn vẫn còn rất nhiều khó khăn, vướng mắc cần giải quyết liên quan đến quy định cho thuê môi trường rừng trong rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất để nuôi, trồng phát triển cây dược liệu theo quy định tại khoản 7, khoản 8 và khoản 9, Điều 248, Luật Đất đai năm 2024 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2024).

Theo UBND tỉnh Quảng Nam, hiện chưa có quy định về trình tự thủ tục về hồ sơ, thời gian thuê, mức giá thuê và hạn mức thuê để nuôi, trồng phát triển, thu hoạch cây dược liệu trong rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng sản xuất, làm cơ sở để tổ chức triển khai thực hiện tại địa phương.

Bên cạnh đó, theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP ngày 22/9/2021 của Chính phủ, tại Phụ lục Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thì sâm Ngọc Linh (tự nhiên) thuộc nhóm IA do Cơ quan quản lý CITES cấp mã số cơ sở nuôi, trồng vì mục đích xuất khẩu.

Đến nay chưa có văn bản hướng dẫn, quy định cụ thể để xác định thế nào là sâm Ngọc Linh (tự nhiên) và sâm Ngọc Linh nuôi trồng nhân tạo. Do đó rất khó khăn trong việc tham mưu, đề xuất cấp mã số cho cơ sở nuôi, trồng đối với sâm Ngọc Linh (tự nhiên) và triển khai phát triển sản xuất, kinh doanh, hướng đến xuất khẩu đối với sâm nuôi trồng nhân tạo; ảnh hưởng đến việc phát triển sản xuất, quản lý cây sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh.

Ươm giống sâm Ngọc Linh tại Quảng Nam (Ảnh: CTV)

Ngoài ra, hiện vẫn chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc cấp, quản lý mã số vùng trồng cho cây sâm Ngọc Linh và các loài cây dược liệu khác trồng trên đất lâm nghiệp, dưới tán rừng tự nhiên.

UBND tỉnh Quảng Nam cho rằng, việc xác định cây sâm Ngọc Linh hiện nay còn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm là chính; chưa được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, hạ tầng để kiểm định, phân định rõ ràng.

Từ đó, tình trạng sâm Ngọc Linh giả vẫn còn diễn ra thương xuyên và phức tạp ảnh hưởng đến uy tín, chất lượng.

Do vậy, UBND tỉnh đề nghị Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam có ý kiến kiến nghị với Quốc hội xem xét, ban hành Luật Sâm Việt Nam.

Kiến nghị đầu tư hạ tầng vùng Sâm Ngọc Linh

UBND tỉnh Quảng Nam thông tin, bên cạnh công tác trồng, sản xuất thì việc đồng bộ các công trình về kết cấu hạ tầng giao thông thực hiện liên kết vùng sâm hiện nay chủ yếu dựa vào nguồn lực địa phương nên còn rất nhiều hạn chế; chưa đảm bảo và tương xứng với nhu cầu phát triển hàng hoá, du lịch và kêu gọi các nguồn đầu tư đủ mạnh để phát triển vùng sâm Ngọc Linh.

Theo đó, UBND tỉnh kiến nghị Chính phủ chủ trương đầu tư hạ tầng thủ phủ vùng sâm Ngọc Linh như nâng cấp quốc lộ 40B (đoạn huyện Bắc Trà My - giáp tỉnh Kon Tum, dài 45km), tỉnh Quảng Nam chịu kinh phí giải phóng đền bù; dự kiến kinh phí khoảng 1.500 tỷ; đầu tư xây dựng tuyến đường chiến lược vùng sâm Ngọc Linh (dài 60km); dự kiến kinh phí khoảng 911 tỷ đồng.

Cùng với đó, Chính phủ có chủ trương kêu gọi và thu hút các tập đoàn lớn vào đầu tư phát triển sâm tại Quảng Nam; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thống nhất tổ chức Lễ hội sâm quốc gia tại Quảng Nam vào năm 2025 và triển khai chương trình phát triển du lịch sâm Việt Nam.

Ngoài ra, Bộ Y tế sớm thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án phát triển và hình thành trung tâm công nghiệp dược liệu tại tỉnh Quảng Nam với sâm Ngọc Linh là cây chủ lực; có cơ chế đưa sản phẩm sâm Việt Nam vào bảo hiểm y tế.

Hiện nay, Quảng Nam đã quy hoạch diện tích vùng bảo tồn và phát triển sâm Ngọc Linh được xác định là 15.567ha (trong đó từ độ cao 2.000m trở lên là 2.238ha, ở độ cao từ 1.200 - 2.000m là 13.329ha).

Ngoài ra, tỉnh đang nghiên cứu trồng di thực sâm Ngọc Linh ở một số địa phương khác có điều kiện tương đồng để mở rộng, phát triển diện tích.

Tổng diện tích cho thuê môi trường rừng để trồng sâm Ngọc Linh là 1.428,96 ha (trong đó: Hộ gia đình, cá nhân: 428,96ha; tổ chức, doanh nghiệp: 1.000ha). Qua đó, diện tích trồng cây sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh Quảng Nam là 1.243,00ha (chủ yếu tập trung tại huyện Nam Trà My).

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh có 2 đơn vị sự nghiệp công lập Nhà nước đang thực hiện chăm sóc và bảo vệ vườn sâm giống gốc tại xã Trà Linh, huyện Nam Trà My là Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và Dược liệu Quảng Nam và Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp huyện Nam Trà My.

Trong giai đoạn từ năm 2018 - 2020, các đơn vị đã cung ứng cho doanh nghiệp và người dân được 47.957 cây giống sâm Ngọc Linh 1 năm tuổi. Tổng số tiền thu được từ việc cung ứng cây giống hơn 9.686 triệu đồng.

Theo số liệu báo cáo, trên địa bàn tỉnh Quảng Nam có trên 10 doanh nghiệp đang thu mua và chế biến sâm Ngọc Linh. Doanh nghiệp tập trung vào các sản phẩm chế biến từ sâm Ngọc Linh gồm: Trà túi lọc sâm Ngọc Linh, nước uống sâm Ngọc Linh, mật ong sâm Ngọc Linh, rượu Diệp linh sâm, dung dịch uống sâm Ngọc Linh, viên ngậm sâm Ngọc Linh... với lượng nguyên liệu tiêu thụ khoảng 50 - 60 kg/năm.

Bên cạnh đó, sản phẩm sâm Ngọc Linh được đưa vào giới thiệu và tiêu thụ trong các phiên chợ hằng tháng tại huyện Nam Trà My với lượng sâm củ tiêu thụ trung bình khoảng 30kg/phiên/tháng.