Bỏ phố lên rừng đưa đặc sản vùng cao Quảng Ninh xuống phố, xuất ngoại

Nông sản sạch luôn được người tiêu dùng quan tâm. HTX Việt Hưng đã nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tập trung vào các sản phẩm thế mạnh là ổi lê, khau nhục truyền thống Sơn Dương và trà thảo dược từ gạo lứt, đỗ đen, xạ đen được canh tác tại chỗ.

Khởi nghiệp nông nghiệp “không có màu hồng”

Trò chuyện với phóng viên VnBusiness, chị Nguyễn Thúy Hà - Giám đốc HTX Việt Hưng chia sẻ, nhiều năm kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, thực phẩm tại Hạ Long, chị nhận thấy người nông dân dù làm ra nhiều nông đặc sản nhưng lại rất khó tìm đầu ra, giá cả bấp bênh không ổn định, nhất là ở khu vực miền núi. Trong khi đó, việc lạm dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật hóa học gây nhiều nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm.

Thấu hiểu được điều này, cuối năm 2021, chị Hà vận động được 10 người khác thành lập HTX Việt Hưng, với mong muốn nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản của địa phương, mang đến cho người tiêu dùng những loại thực phẩm sạch, an toàn, từ đó nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Tuy nhiên, làm nông nghiệp, nhất là nông nghiệp sạch “không có màu hồng”. Ban đầu, HTX gặp muôn vàn khó khăn, khi tập trung đầu tư, thuê đất, trồng thử nghiệm, nhất là việc thuyết phục các hộ nông dân tham gia liên kết sản xuất. Phần lớn bà con nơi đây không muốn, hoặc không dám từ bỏ lối canh tác truyền thống từ bao đời nay, do tư duy sản xuất còn manh mún, lạc hậu, ít hoặc không áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật nên không thể khai thác được hết thế mạnh của sản xuất nông nghiệp.

Sau hơn một năm không vận động được các hộ dân tham gia liên kết sản xuất, số vốn đầu tư ban đầu gần 2 tỷ đồng đã dần cạn kiệt, ý tưởng sản xuất hữu cơ, sản phẩm sạch đứng trước nguy cơ bị “phá sản”...

Thế nhưng, bằng nội lực và sự quyết tâm, với lối tư duy nhạy bén, các thành viên HTX đã nghiên cứu và sản xuất thành công phân bón sinh học với các thành phần giàu kali tự nhiên, gồm: đậu nành, cá... Chế phẩm đã này được thí điểm tại vườn ổi lê kém màu mỡ nhất, kết quả là cho sản lượng lớn, đặc biệt quả to, giòn, ngọt, đạt giá trị kinh tế cao.

Cùng với đó là việc tập trung cho công tác phổ biến, tuyên truyền giúp các hộ nông dân dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi tư duy sản xuất lạc hậu, từng bước chuyển sang sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung, đầu tư ứng dụng khoa học kỹ thuật vào thực tiễn.

“Muốn bà con theo thì bản thân phải hòa mình, cùng ăn, cùng làm, cùng đồng cam cộng khổ với người dân. Sau hơn một năm “bỏ phố lên rừng” lăn lộn cùng bà con trên núi rừng xã Đồng Sơn, huyện Hoành Bồ, đã đem lại những thành quả thật đáng bất ngờ”, chị Hà chia sẻ.

OCOP góp phần nâng thương hiệu

Từ việc chỉ có vài hộ liên kết, sau gần 3 năm hoạt động, đến nay, HTX Việt Hưng đã liên kết sản xuất với hơn 50 hộ dân các xã vùng cao ở TP Hạ Long với hàng chục sản phẩm thế mạnh của các địa phương, như: Khau nhục Sơn Dương; ổi Hoành Bồ; trà gạo lứt đỗ đen xạ đen; lúa nương; khoai sọ nương; bí xanh, dưa hấu Sơn Dương; bưởi da xanh Hòa Bình…

HTX không ngừng kết nạp thêm thành viên, tổ chức sản xuất theo hướng liên kết, giám sát chất lượng, đồng thời bao tiêu sản phẩm. Cụ thể, HTX đã tổ chức 12 hộ gia đình giỏi nấu khau nhục mang hương vị đặc trưng, đăng ký nhãn hiệu tập thể; tổ chức canh tác gạo lứt, đỗ đen, xạ đen tại chỗ làm nguyên liệu chế biến trà thảo dược...

HTX cũng xây dựng quy trình sản xuất, vận động hướng dẫn bà con tại địa phương tham gia sản xuất, chú trọng đến nâng cao chất lượng sản phẩm, củng cố thương hiệu sản phẩm, đồng thời thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn mời các chuyên gia về để tập huấn kỹ thuật.

Với cách làm như vậy, các sản phẩm ổi Hoành Bồ, trà gạo lứt đỗ đen xạ đen đạt sản phẩm OCOP 4 sao; khau nhục Sơn Dương đạt OCOP 3 sao. Năm 2023, khau nhục Sơn Dương được vinh danh sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh. HTX Việt Hưng hiện là đại diện mã vùng trồng theo tiêu chuẩn OTAS đối với sản phẩm ổi, quyết tâm nâng hạng ổi Hoành Bồ đạt OCOP 5 sao trong năm 2024, hướng đến xuất khẩu ra thị trường quốc tế và phát triển thêm sản phẩm du lịch cộng đồng.

Các sản phẩm OCOP được tiêu thụ rộng rãi. Từ đầu năm tới nay đã cung cấp ra thị trường hơn 1 tấn khau nhục, mang lại doanh thu trên 250 triệu đồng. Sản phẩm ổi lê cũng đạt giá trị trung bình 25.000 đồng/kg, tạo thu nhập bình quân 20 triệu đồng/sào ổi, cao hơn nhiều so với canh tác truyền thống...

Uy tín thương hiệu vang xa, HTX Việt Hưng không còn phải vất vả tìm đầu ra cho sản phẩm, mà tự khách hàng tin dùng tìm đến. Hầu hết các sản phẩm của HTX được cung cấp cho cho các đơn vị lớn, các bếp ăn tập thể trong tỉnh, như Khu công nghiệp Việt Hưng, Khu công nghiệp Đông Mai (thị xã Quảng Yên), Khu công nghiệp Cảng biển Hải Hà…

HTX còn có điểm bán sản phẩm nông sản tại chợ Hạ Long 1, đây cũng là điều kiện để HTX đưa các sản phẩm nông sản của mình đến gần hơn với người tiêu dùng. Từ đó, tạo ra doanh thu bình quân 6 tỷ đồng/năm; ổn định việc làm và thu nhập cho các hộ thành viên với mức thu nhập bình quân đạt 15 triệu đồng/hộ/ tháng.

"Hiện, các sản phẩm OCOP của HTX đã được định hướng xây dựng nhãn hiệu tập thể; ổi lê được cấp mã số vùng trồng... Chúng tôi cũng kết hợp với Tổ chức UNDP tại Việt Nam xây dựng các sản phẩm ổi lê sạch, hy vọng đưa được các sản phẩm OCOP mang đặc trưng địa phương đi xa, tiến tới xuất khẩu, thay đổi cơ bản đời sống người nông dân", Giám đốc Nguyễn Thúy Hà chia sẻ.

Trăn trở với định hướng nông nghiệp xanh

Phương hướng sản xuất, kinh doanh của HTX Việt Hưng không phải là một đơn vị thương mại nông sản, mà hướng đến tổ chức sản xuất ra những sản phẩm nông sản sạch và an toàn. Tiêu chí đầu tiên HTX hướng đến là bảo vệ sức khỏe của người sản xuất và người tiêu dùng. Các sản phẩm từ cây trồng của HTX đều được sản xuất theo hướng hữu cơ đạt tiêu chuẩn HACCP 2023, với sự kiểm soát nghiêm ngặt, đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh lao động và vệ sinh thực phẩm.

“Thành công trong việc nghiên cứu, trồng ổi theo phương pháp hữu cơ, HTX cũng đang từng bước mở rộng diện tích vùng trồng, từng bước chuyển giao công nghệ, cách thức chế biến chế phẩm vi sinh để bón cho cây tới các hộ thành viên và các hộ liên kết. Các hộ dân phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình chăm sóc sạch do HTX đề ra. Đây là điều kiện tiên quyết để phát triển sản lượng, chất lượng sản phẩm OCOP của HTX", chị Hà cho biết.

Trong năm 2022 và 2023, mô hình trồng ổi bằng chế phẩm vi sinh của HTX Việt Hưng là điểm đến tham quan tìm hiểu của đoàn Đại sứ quán Na Uy và một số nước trong khu vực. Trong các buổi làm việc, vấn đề sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp sạch tại đây đã bước đầu được đề cập. Trong năm 2024, chuyến hàng đầu tiên với 1,5 tấn ổi lê đã được xuất khẩu vào thị trường Campuchia, được người tiêu dùng đón nhận tích cực. Đây chính là cơ hội bước đầu để các sản phẩm nông sản nói chung và trái ổi lê của HTX nói riêng vươn tầm quốc tế.

Những thành công bước đầu là vậy, tuy nhiên thực tế cho thấy vẫn còn nhiều khó khăn, rào cản. Hiện tại, HTX vẫn chưa có cơ sở để thực hiện việc sơ chế, chế biến theo quy chuẩn, nên bán các sản phẩm ở thị trường xa phải vận chuyển nhanh bằng đường hàng không dẫn đến chi phí tăng rất cao, hiệu quả kinh tế đem lại còn hạn chế.

Trong thời gian tới, HTX Việt Hưng định hướng phát huy giá trị nông nghiệp xanh, phát triển du lịch nông nghiệp bằng việc phát huy thế mạnh, nguồn lực của các thành viên HTX. Hiện nay, HTX đang triển khai kế hoạch xây dựng tour du lịch cộng đồng, du lịch canh nông gắn với di tích lịch sử cách mạng vùng Sơn Dương, hứa hẹn sẽ là điểm đến hấp dẫn cho các gia đình, các em học sinh đến tham quan và trải nghiệm.

Phạm Hòa