Muốn ngành bán dẫn Việt Nam bứt phá: Phải bắt đầu từ con người và công nghệ

PGS.TS. Nguyễn Văn Hiếu, Chủ tịch Hội Công nghệ vi mạch bán dẫn Tp.HCM (HSIA), cho rằng ngành bán dẫn Việt Nam đang có nhiều thuận lợi để phát triển. Đặc biệt khi Chính phủ có chiến lược, kế hoạch cho việc này. Riêng chính quyền Tp.HCM đã ban hành chiến lược về công nghệ bán dẫn trong giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn 2045.

Đặt trọng tâm vào đào tạo và làm chủ công nghệ

Theo ông Hiếu, “cuộc chiến thương mại” trên thế giới về chip bán dẫn lại chính là cơ hội cho ngành bán dẫn Việt Nam với thuận lợi về nhân lực, nguồn vật liệu và lợi thế về vị trí địa lý.

Vị chủ tịch HSIA cho biết có nhiều doanh nghiệp (DN) công nghệ ở Tp.HCM đặt ra vấn đề phát triển vi mạch bán dẫn thì họ có thể sẽ đạt đến, thế nhưng điều còn băn khoăn là nên tập trung vào những sản phẩm nào nhằm làm chủ công nghệ. Điều này cần Chính phủ đưa ra danh mục sản phẩm. Khi có danh mục sản phẩm, các DN sẽ sẵn sàng đầu tư, kết nối với các nhà khoa học để Nghiên cứu và phát triển (R&D). 

Bên cạnh đó là vấn đề sở hữu trí tuệ và sáng chế. Qua trao đổi bên lề hội thảo quốc tế bàn về đào tạo, công nghệ và ứng dụng trong ngành công nghiệp bán dẫn được tổ chức ở Tp.HCM hôm 27/11, PGs.Ts. Nguyễn Văn Hiếu cho rằng muốn chế tạo con chip bán dẫn là phải có sáng chế này. Dần dần cần làm sao hỗ trợ, đặt hàng những nghiên cứu từ các trường đại học gắn với sản phẩm theo yêu cầu của DN. Khi các nhà khoa học có những sáng chế đó sẽ dễ dàng được thương mại hóa ở Việt Nam.

Ngoài ra, vị chủ tịch HSIA nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư phát triển nguồn nhân lực cho ngành bán dẫn Việt Nam. Hiện nay trong nước đã thúc đẩy các chương trình đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho chuỗi giá trị bán dẫn – từ thiết kế, chế tạo đến đóng gói và kiểm định.

Theo ông Hiếu, công đoạn sở trường tốt nhất của Việt Nam hiện nay là design (thiết kế) và đóng gói. Còn với công đoạn chế tạo đòi hỏi phải có sự đầu tư lớn về nhân lực. 

Thực tế cho thấy lực lượng kỹ sư đầu ngành có khả năng thiết kế hoàn chỉnh một con chip ở trong nước còn rất hạn chế. Việc chuyển giao nghiên cứu từ trường đại học ra DN còn yếu, thậm chí không có DN khởi nghiệp trong lĩnh vực này.

TS. Bùi Xuân Minh, trưởng nhóm nghiên cứu thiết kế bán dẫn và Công nghiệp 4.0 tại Đại học RMIT, chỉ rõ ngành bán dẫn Việt Nam cần đặt trọng tâm vào đào tạo. Nhất là cần tích hợp các môn học như thiết kế vi mạch, vi điện tử và vật lý bán dẫn vào chương trình đào tạo. Nhưng quan trọng hơn, cần xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa giới học thuật và DN trong nước để đào tạo ra nguồn nhân lực sẵn sàng cho công việc thực tế.

Liên hệ thực tế tại Tp.HCM, bà Hồ Thị Quyên, Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Tp.HCM (ITPC), cho biết mục tiêu đặt ra là đến năm 2030 phấn đấu đào tạo ít nhất 9.000 nhân lực có trình độ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn và công nghệ số cốt lõi. Bên cạnh đó sẽ hình thành tối thiểu một trung tâm R&D đạt chuẩn quốc tế; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đồng bộ, năng động, đồng thời thu hút mạnh mẽ các tập đoàn công nghệ lớn đầu tư vào hoạt động sản xuất và nghiên cứu.

Cần chung tay hành động

Để hiện thực hóa mục tiêu nêu trên, theo bà Quyên, Tp.HCM tập trung vào sáu nhóm giải pháp trọng tâm: Hoàn thiện cơ chế chính sách đặc thù; phát triển hạ tầng và phòng thí nghiệm hiện đại; nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế; hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp; đẩy mạnh công tác truyền thông và tôn vinh các sáng kiến đổi mới.

Giới chuyên gia cho rằng để ngành bán dẫn Việt Nam bứt phá trong tương lai đang rất cần định hình rõ những “trụ cột chiến lược”. Đào tạo và công nghệ được xem là hai “trụ cột chiến lược” cho ngành này.

Đặc biệt là đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho chuỗi giá trị bán dẫn – từ thiết kế, chế tạo đến đóng gói và kiểm định. ​​Còn về mặt công nghệ là những xu hướng ứng dụng mới trong lĩnh vực vật liệu, tự động hóa, thiết kế chip và vi mạch tích hợp. Không chỉ vậy, ngành bán dẫn Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ, hướng tới hình thành hệ sinh thái bán dẫn toàn diện ở trong nước.

PGS.TS. Nguyễn Văn Hiếu cho biết hồi năm 2024, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, với mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành trung tâm nhân lực bán dẫn hàng đầu khu vực, từng bước hình thành năng lực thiết kế, chế tạo, đóng gói và kiểm định vi mạch.

Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư, nhà nghiên cứu và cán bộ trình độ cao cho toàn chuỗi ngành bán dẫn. Cùng với đó, Chính phủ ban hành chính sách khuyến khích đầu tư cho DN có dự án đầu tư trung tâm nghiên cứu và phát triển bán dẫn và Trí tuệ nhân tạo (AI), hỗ trợ đến 50% chi phí đầu tư ban đầu đối với các dự án công nghệ trọng điểm, qua đó tạo cú hích quan trọng cho hệ sinh thái DN công nghệ cao trong nước.

Để kiến tạo sức mạnh mang tính tính bứt phá cho ngành bán dẫn Việt Nam, TS. Bùi Xuân Minh đề xuất cần tiếp cận vấn đề ở cấp độ hệ thống. Việc đào tạo kỹ sư là chưa đủ mà cần một chiến lược phối hợp, trong đó Chính phủ, DN và các trường đại học cần chung tay hành động. DN đang nằm ở tâm điểm, đặc biệt là các công ty trong nước. Cần thúc đẩy hợp tác giữa các DN Việt Nam (đơn cử như Viettel hay FPT) với các tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới (như Intel, Samsung, Cadence, Synopsys, TSMC...). Đây sẽ là yếu tố quyết định để thúc đẩy chuyển giao tri thức và tiến bộ công nghệ.

Cuối cùng, điều không thể thiếu chính là vai trò dẫn dắt của Chính phủ trong việc xây dựng chính sách ưu đãi và hạ tầng kỹ thuật. “Ngoài các ưu đãi thuế, trợ cấp và tài trợ vốn nhằm thu hút đầu tư vào sản xuất cũng như nghiên cứu và phát triển bán dẫn, chúng ta cần đầu tư vào một nhà máy chế tạo bán dẫn quốc gia, đồng thời nâng cao độ tin cậy của hệ thống điện, nước và hạ tầng logistics để hỗ trợ các hoạt động R&D và sản xuất bán dẫn công nghệ cao”, Ts. Minh nhấn mạnh.

                                                                                          Thế Vinh