Công nghệ AI đang tiếp tay cho buôn lậu thuốc lá?

Cuộc chiến buôn lậu thuốc lá đã bước vào kỷ nguyên số

Tại tọa đàm “Phòng, chống buôn lậu thuốc lá - nhiều thách thức đặt ra” tổ chức sáng nay (ngày 2/4), các đại biểu đều chung quan điểm, với sự vào cuộc của các lực lượng chức năng, tình hình vận chuyển, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu có xu hướng giảm.

Song tuỳ từng thời điểm, từng khu vực, có lúc, có nơi, hoạt động vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu diễn biến khá phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi.

Trong đó, khu vực biên giới Tây Nam là địa bàn trọng điểm về nhập lậu thuốc lá; TP. Hồ Chí Minh và TP. Hà Nội là địa bàn trọng tâm về buôn bán, tiêu thụ thuốc lá điếu ngoại nhập lậu lớn nhất; khu vực biên giới của tỉnh Quảng Trị là địa bàn trọng điểm về nhập lậu thuốc trên tuyến biên giới Việt - Lào. Thuốc lá điếu ngoại nhập lậu chủ yếu là thuốc lá nhãn hiệu Jet, Hero, 555, Elephant, Nelson, Scott, Esse...

Các hành vi vi phạm chủ yếu là kinh doanh hàng hóa nhập lậu; vận chuyển, buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu; kinh doanh hàng hóa (thuốc lá điếu do Việt Nam sản xuất) thuộc ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện mà không có giấy phép kinh doanh theo quy định; không niêm yết thông báo không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi.

Thông tin rõ hơn về thực trạng buôn lậu thuốc lá, ông Nguyễn Đức Lê - đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - cho biết, công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu đã có sự chuyển biến tích cực nhờ sự nỗ lực vào cuộc của các lực lượng chức năng.

Thống kê của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho thấy, từ đầu năm 2024 đến thời điểm hiện tại, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 1.474 vụ việc, xử lý 1.263 vụ vi phạm liên quan đến buôn bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép thuốc lá điếu ngoại nhập lậu, xì gà nhập lậu, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Chỉ ra những phương thức vi phạm của các đối tượng buôn lậu, vận chuyển, kinh doanh tàng trữ thuốc lá lậu, ông Nguyễn Chí Nhân - Tổng thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam - cho biết, phương thức thực hiện rất phức tạp và cực kỳ nguy hiểm. Đã có nhiều cán bộ, chiến sĩ đã bị thương thậm chí tử vong khi ngăn chặn thuốc lá nhập lậu.

Ông Nhân cho biết, thuốc lá lậu thường tập kết hàng sát biên giới và được sử dụng đa dạng các phương tiện: Xe máy, xuồng cao tốc, ô tô… để vận chuyển. Để tránh bị trách nhiệm hình sự, các đối tượng chia nhỏ lượng hàng, cất giấu chung với hàng hóa hợp pháp. Gần đây, các đối tượng còn lập tài khoản giả trên các sàn thương mại điện tử để giao dịch mua bán….

“Công tác đấu tranh với các đối tượng buôn lậu thuốc lá chưa bao giờ hạ nhiệt, các đối tượng này luôn tìm mọi cách để đưa thuốc lá lậu vào thị trường nội địa” - lãnh đạo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam nhận định.

Cùng với các giải pháp phòng, chống thuốc lá điếu nhập lậu, hiện nay các lực lượng chức năng cũng đã và đang bước vào cuộc chiến mới đó là chống buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thống kê của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, các vụ việc vi phạm về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vượt trội hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu truyền thống.

Từ năm 2024 đến nay, với thuốc lá điếu truyền thống nhập lậu, lực lượng đã thu giữ, xử lý trên 190 ngàn bao; trong khi đó, số lượng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thu giữ trên 240 ngàn sản phẩm các loại, cùng với khoảng gần 10 tấn phụ kiện, số tiền vi phạm hành chính hơn 6,6 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 29 tỷ đồng.

Mặc dù tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV đã thông qua nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, có hiệu lực từ 1/1/2025 với mức xử phạt cao nhất lên tới 400 triệu đồng nhằm bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội.

Song trên thực tế, dù các cửa hàng kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không còn bày bán công khai như trước đây, nhưng hoạt động mua bán sản phẩm trên vẫn rất sôi nổi trên các hội, nhóm mạng xã hội hoặc được bán lén lút tại nhà riêng. Khi có nhu cầu mua, những tài khoản mạng xã hội của người bán sẽ hướng dẫn người mua inbox trực tiếp hoặc trao đổi qua số điện thoại hay zalo để giao dịch.

Đáng chú ý, khi thương mại điện tử, công nghệ số bùng nổ, các đối tượng buôn bán thuốc lá nhập lậu đã lợi dụng kẽ hở của công nghệ để thực hiện nhiều hành vi vi phạm.

“Công nghệ phát triển, các đối tượng vi phạm đã áp dụng AI, công nghệ để thực hiện hành vi buôn lậu, kinh doanh thuốc lá lậu với những thủ đoạn ngày càng tinh vi” - ông Phạm Quốc Đông - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra phòng chống buôn lậu, Cục Hải quan - thông tin.

Triệt phá các đầu mối lớn thay vì chỉ xử lý nhỏ lẻ

Đưa ra giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá, đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho rằng, các lực lượng chức năng như: Biên phòng, hải quan và công an, quản lý thị trường cần phối hợp chặt chẽ hơn, tổ chức các đợt truy quét định kỳ và triệt phá các đầu mối lớn thay vì chỉ xử lý nhỏ lẻ.

Cùng với đó, tăng cường công tác phối hợp với các quốc gia láng giềng, kiểm soát chặt từ biên giới và tăng cường lực lượng kiểm soát chặt trên môi trường thương mại điện tử.

Ông Nguyễn Đức Lê cho rằng, trước những thủ đoạn tinh vi của các đối tượng buôn lậu thuốc lá, lực lượng chức năng cũng đang chủ động ứng dụng công nghệ, phối hợp giữa các đơn vị để siết chặt kiểm soát, đặc biệt trên không gian mạng. Tuy nhiên, cuộc chiến chống buôn lậu thuốc lá sẽ ngày càng khó khăn nếu không có sự chung tay của cả xã hội, từ cơ quan chức năng đến doanh nghiệp và người tiêu dùng.